“Bisikleta, Baybay, Si Josh” ni Genevieve L. Asenjo

Bisikleta, Baybay, Si Josh
Genevieve L. Asenjo

May mga langaw nga nagalibot sa habal nga bunga kang langka. Sa dyang puno kang langka sa kilid kang kudal sa atubangan kang balay nanday Auntie Era ginsandig ni Josh ang ana bisikleta, si Kulafu. Nakita dya ni Dondon kaina ka aga samtang nagabulad ka anang sapatos sa kudal. Kadyang sirum, dyan gihapon ang mga langaw, ang habal nga bunga kang langka, ang bisikleta ni Josh, kag mara run ang sapatos ni Dondon, pero nagbag-o run ang tanan.

Nabatyagan dya ni Dondon sa paglaimnan ka anang pagginhawa. Pareho lang nga may tinuga sa sulod ka anang pus-on nga nagakapa-kapa magguwa kag magdalagan, palagyo sa kabuhi. Amo nga nag-uli tana halin sa plaza, sa ginahiwat nga championship kang basketball kang mga bugoy. Barangay Day nanda. Kar-un sa gabii, may Search kang Diwata kang Tag-irinit. Lider tana ka andang purok. Kinahanglan na magpahuway para magmayad anang pamatyag.

Sa dyang oras, rugya tana sa tunga kang kalsada. Rapit gilang tana sa hilera kang mga puno kang bogambilya sa kudal kang anda balay, tambi ang kudal nanday Auntie Era, ang puno kang langka nga may habal nga bunga nga ginalibutan kang mga langaw. Ginaatubang na kadya anang Uncle Nonoy. Ginapangita kana ang bisikleta ni Josh.

Tana, si Dondon, sikat bilang maaram nga bata, indi malagyo.

“Ginsandig na man ‘tu kaina sa puno kang langka d’yan kanday Auntie Era,” sabat na.

D’yan pa gid man ang bisikleta ni Josh, si Kulafu.

Lampas sa balay nanday Auntie Era kag mga puno kang sirigwelas kag sangka liko sa kawayanan, ang balay nanday Josh. Durulhugun. Sa pensar ni Dondon, amo siguro nga gintamad na mag-uli kaina si Josh nga ginpasulod na gid lang si Kulafu kanday Auntie Era kag ginsandig sa idalum kang langka.

“Nahagadan,” amo dya ang hambal nanda rugto sa plaza. Amo man dya ang nabatian ni Dondon kang paglubas na kaina sa tunga kang baryo. Kag bag-o lang, kang magpondo tana sa atubangan kang kapilya diin rugya gapungko sa hagdan si Nay Magda, nanay ni Boboy, migo ni Josh. Nagakuom kang rosarito si Nay Magda. Dayon na kadya dalagan kuno kaina rugya sa kapilya pagkatapos maistorya ni Kapitan Mado. Dayon man sunod kang mga nanay, guyod ang gagmay nanda nga bata, kag hasta kadya rugyan pa gihapon nagaunong.

Hay sa gihapon, wara it bag-o nga text. Amo man sa gihapon. Kag kadya, atubang ni Dondon ang anang Uncle Nonoy. Kag indi tana malagyo.

Naistorya run ni Kapitan Mado dyang anang tiyo. Gin-agtunan dya kaina rugto sa andang balay, rugto sa taramnan diin nagapamunyag ka anang tanum nga kamatis. Amo nga ginapangita na kadya ang bisikleta ni Josh. Mahimo para sakyan sa dugang nga balita rugto sa plaza hasta sa banwa.

Gin-agtunan nanda sa puno kang langka si Kulafu. Ginpaguwa dya sa karsada kang tiyo. Gin-tsek na kadya ang kadena kag goma antes magsakay. Ginlubsan tana kang tiyo, sanday Nay Magda sa hagdan kang kapilya nga nagasikmuru kag naga-wawaw run kadya kang “Ay abaw, Boboy!” kag sa panurukan ni Dondon, nagalampas sa tumpok kang mga kasimaryo sa atubangan kang tiyangge kag sa plaza. Ginlubsan lang sanda tanan ka anang tiyo. Ginlagas dya ka mga kasimaryo nga nagasinggit, “Patawhay, p’re, patawhay!”

Si Nay Magda man tana sa hagdan kang kapilya, ginapaypayan run antes pa makatalikod si Dondon diretso pauli sa anda balay, sa nagasug-alaw nga kanami kang bogambilya nga nagapamukad sa anda kudal, kag ang paglantaw na sa puno kang langka nanday Auntie Era nga wara run it nagasandig nga bisikleta ni Josh. Pamatyag na, daw sa naukab anang dughan kag ginasuhutan kadya kang hangin amo nga nagaparangramig anang bilog nga lawas.

Nakapisik si Dondon, nakakudug, sa pagpensar nga sa masunod nga adlaw, malakut dyang langka sa baboy kag kadyos sa punsyon. Indi makaguwa sa anang baba ang “Si Josh man abi mong” ukon “Si Boboy gid kag Tibong!”

Aga pa kaina, pagguwa na sa balay, rugyan run ang motor ni Boboy sa atubangan kang balay nanday Auntie Era. Angkas ni Boboy ang anang sidekick nga si Tibong “Pitlaun.” Ginahagad nanda si Botchoy. Pero indi dya magsunod bangod natokahan kadya nga adlaw ni Auntie Era nga magbantay kang mga ginaling. Wara run sanda it bugas. Kon gusto ni Boboy makalantaw kar-un sa gabii kang Search kang Diwata kang Tag-irinit, kinahanglan makapagaling run sanda kadya nga adlaw kang bugas.

Tubo-tubo sa pang-edadun sanday Dondon, Josh, Botchoy, kag si Tibong. Pero wara nagpadayon sa hayskul si Boboy bisan pa nga kilala ang anda pamilya sa anda lugar nga maysarang tungod sa darwa ka bugto nga sa abrod. Tamad dya mag-eskwela. Negosyo tana ang ana hilig. Nagapanagod dya kang baboy para ibaligya. Ginaihaw man dya kag ginalibod ang karne. May sidecar ang anang motor nga wara it atup. Rugya nanda ginasakay ni Tibong Pitlaun ang baboy ukon ang karne nga ginalibod nanda. Pati basiyo kang mga botelya kag plastic kang mineral water sanda man ang nagapamakal sa anda baryo, hasta sa banwa.

Magbarkada sanday Boboy, Botchoy, Tibong kag Josh. Si Josh ang pirme kaluluoy kananda. Ginaluslusan nanda dya kang puroy umpisa kang madakpan nanda nga wara gali it brief. Bisan hasta kadya nga 2nd year hayskul run sanda. Tarambayan nanda ang balay nanday Auntie Era bangod sa stereo nga basta d’yan gani si Botchoy, tana gid ang maestro sa pagpatukar. “Palagbong ta kanday DJ Botchoy,” hambal nanda. Daw ano lang nga may disco pirme. Pirme lang man gatilaok sa pagpangara ang naga-menopause nga si Auntie Era.

Pang-porma ni Dondon kar-un sa gabii ang nabulad nga sapatos. Kadya nga adlaw, makabuka kang luto nga langka ang init. Tag-irigma pa lang kaina, nagmara run ang pares kang sapatos ni Dondon.

Kang pagguwa ni Josh kaina kang aga nga nagabisikleta, nabatian ni Dondon ang panghagad rugya ni Boboy: “Pabaybay ta.”

Wara nagsabat si Josh. Nagpondo lang dya. Kanami ka anang yuhum; nagadura anang mga mata. Amo nga crush dya ni Mimi, ang mahambal nga bestfriend ni Dondon. “Kulakig,” hikay ni Dondon kay Josh. Kadton lang man tana ni Mimi, ukon itukun kag kon abuton, magbalos sa pagsunlog kana kay Tibong. Gabukal gid ang dugo ni Dondon kon ginahimo dya ni Mimi kana. Naluoy lang man gid tana kay Tibong hay luwas nga pitlaun, ilo dya, amo nga kananda ni Boboy gaistar. Kag, te, ano pa abi, kundi suruguon ni Boboy. Gintudluan dya ni Dondon kang elementary sanda sa pagsulat ka anang ngaran. Amo nga kanami gid kang sunlog kana ni Mimi.

“Man-an ko gid mong,” hambal ni Mimi.

“Nga ano?” Pakuno-kuno ni Dondon.

“Basta.”

Sa tuod lang, amo dya ang nanamian ni Dondon kay Mimi. Kamaan manilag. Wara pagpasiktu. Bukon drama. Basta man-an lang nanda pareho nga kar-un sa gabii sa Search kang Diwata kang Tag-irinit, si Mimi ang ma-rampa pero hay tana, si Dondon nga utok kang kahiwatan, ang tuod nga beauty queen.

Nagparapit si Dondon kananda sa kalsada. “Hoy,” singgit na kay Josh, “eskurt ka bala kar-un mong.”
Wara man magsabat si Josh. Sa gihapon, nagyuhum lang.

“Si Dondon man. Wara pa alas singko d’ya na kami, a,” sabat ni Boboy. “Ma-hapi-hapi lang man kami sa baybay.”
Pagkatapos ginpindot na kadya ang bilog nga de-goma nga nagahuni kang pot-pot-pot sa karaptan ka anang motor. Kanami gid kang kadlaw nanda, daw mahulog ang bunga kang langka.

Nagtalikod tana. Kang makalab-ut sa gawang ka andang balay, ginsinggitan na liwan si Josh nga “eskurt ka bala kar-un mong. Bahala ‘kaw,ma-leyt ka gani.”

Amo dya ang urihi nga tunog nga nabatian ni Dondon: burhot kang motor, ragaak kang harakhak nanday Boboy, Tibong, kag Josh, kag ang pagkarupsak kang gagmay nga mga bato sa dalan.

Kadya pasulod sa andang balay, mabatian halin sa stereo ni Botchoy ang Hihihihihi ni Toyang Ermitanya sa DYFM. Alas kuwatro run sa hapon. Alas onse kaina kang mag-abot sa andang baryo ang balita parte kananday Boboy kag Josh kag hasta kadya, mismo sa dyang mga minutos, naganganga gihapon ang duro nga mga baba, bisan nakabagrut run ang mga unto, nakagat ang mga bibig, nakawawaw kag nasulod run balik sa bulsa kang bestida ni Nay Magda ang ana rosarito.

Kag kumusta tana si Auntie Deding na, nanay ni Josh? Pakaisa dya kang nanay ni Dondon, kag kadya rugya sa andang lamesa nagainom kang tsa-a nga lagundi. Samtang si tatay na tana saku sa pagsulod kang mga t-shirt sa gamay nga knapsack kadya. Ginadaw-an dya ni nanay na kang tupperware nga may sulod nga kan-un. Sabat ni tatay na, rugto gilang sanda sa baybay madelihensya kang dapli.

”Imna,” dawu man kana ni Nanay na kang sangka tasa kang tsa-a. Nagpungko si Dondon sa tupad ka anang tiya kag dayon nag-inom.

Isara ka mga pamangkot: “Kamusta tana si Tibong?”

Suno kay Kapitan Mado, amo dya ang natabo, suno sa testimonya mismo ni Tibong: gasipal sanda sa binit-baybay. Hasta nag-uba ka bayo sanday Boboy kag Josh kag marigos. Hasta sa nabaw man lang sanda. Pero gulpi lang naghampas ang bahul nga balud. Baskug man ang hangin. Kag gindara sanda palawud. Nakita na pa ang pagpamaypay nanday Boboy kag Josh. Hasta magrayu sanda nga magrayu sa anang panurukan, nagapungha-pungha, nagakapa-kapa, ginalumos kang mga bura kang balud. Hasta wara na run nakita sanda. Nagdalagan pa tana pa-baybay. Hasta nahangpan na ang natabo kag nagdalagan tana pabalik sa binit-baybay, nagahiribiun.

Sa bahin nga dya kang istorya ni Kapitan Mado, ginapan-awan ni Dondon ang kulakig man nga lawas ni Tibong, ang nagatararangsu na nga sip-on kag pagpungha-pungha agud makasinggit kang Tabang! Tabang! Tabang!

Luwas nga pitlaun si Tibong, wara it pamalay sa bahin nga dya kang baybay nga anda gin-agtunan. May beach resort sa pihak, pagliko sa taytay, kag ang mga tawo rugya ang una nga nagtumpok kang maman-an nanda ang natabo. Pero wara man sanda it nahimo bangud nadura run sa dagat ang darwa ka pamatan-on kundi ang magpamaan sa barangay kag munisipyo.

Pito ka kilometro ang karayuon kang anda barangay sa baybay.

Ginbayaan ni Kapitan Mado kag pira ka mga Kagawad ang championship kang basketball kag magpaburhot kang motor pa-baybay. Kadya nga man-an run kang bilog nga barangay, rudto ruman ang search and rescue team kang probinsya. Kag madayon gihapon kar-un sa gabii ang Search kang Diwata kang Tag-irinit bisan wara run si Josh nga ma-escort kay Mimi.

Natublag si Dondon nga wara tana paghibi. Wara gihapon.

Kalmado tana nga nagalantaw kay tatay na nga nagahanda pa-baybay sa pagbulig ronda. Imaw na kadya ang pira pa nanda ka mga paryente nga laki. Mas mayad kuno nga rugya gilang tana sanday Uncle Nonoy kag Auntie Deding na kag maghulat lang kang balita. Wara man sanda kuno it mahimo rudto kag basi mag-maoy lang. Duro ruman kuno rugto nagabulig.

Pamangkot liwan: “Si Tibong tana?”

Basi kuno mag-apa si Tibong. Tapos na kuno istorya kang natabo, daw indi run dya makahambal. Nagakaurungan. Nagakururudug. Nagaturo ang mga luha pero hay nagatusngaw lang ang limug. Ginpakamayad kuno kang doktor nga rugto lang anay sa ospital kang banwa. Rugto ruman kuno ang darwa ka Kagawad nagbisita.

“Makita ko lang ra, sumbagon ko gid,” hambal ni Uncle Nonoy na. Gindara dya kang mga kasimaryo man sa andang balay. Naabutan nanda dya kaina nga nagabalang kang bato rugto sa banglid sa karsada pa-banwa. Ginatumod na kadya si Tibong. Buhi tana kuno mong. Hay andut kuno abi sagi nanda kahagad si Josh sa orag nanda ni Boboy nga may okasyon man rugya sa barangay? Si Josh nga sangka mabuot nga bata kag bukon lagawan.

“Buhi pa ang aton bata,” si Auntie Deding na, “indi ko mabaton nga patay run tana. May pugita nga gaistar sa gibungan sa taytay dyan karia. Man-an ko sagupun na si Josh. Nadamgo ko dya mong.”

Namati lang sanday Dondon kag nanay na. Nahangpan nanda nga kinahanglan may mapatihan sa dyang mga oras ang tiya. Bukon dya katingalahan sa andang lugar diin gapati gihapon ang mga tawo nga ang sakit ka busong bugno kang aswang kag ang pagsuka kang dugo, pagbugno kang sigbin ukon morokpok.

Nagpanaw si tatay na imaw ang pira pa ka mga paryente. Pareho lang nga maagto ang mga dya sa giyera kag ang misyon amo ang pagpangita sa lawas nanday Boboy kag Josh.

“Wara pahuway pa-myusik na ka gabii,” padayon ni Auntie Deding na. “Amo ra hilig na kon sa balay. Pero ka gabii, may pinasahi sa hulag na mong. Bisan anhon ko ka sugo, daw wara lang kabati, daw wara nahadlok. Wara gid magpati nga bul-on na sa bomba ang nasudlan ko nga kuntener kang tubig kon wara ko ginhambal nga mapa-banwa kami sa Sabado agod magpasirkum. Buhay na run bay ra ginapangayo hay sagi gani pirme ka sunlog nanday Boboy nga wara gihapon nasirkum.”

Natapos lang gid ang Q&A porsyon sa andang Search Kang Diwata kang Tag-irinit kang ginpapondo ni Kapitan Mado ang sound system. Nabaton run nanda ang urihi nga balita halin sa baybay: nakita run ang bangkay nanday Boboy kag Josh.
Mahambal nga nakaginhawa ang bilog nga baryo. Mayad gid nga nakita. Mayad gid nga pareho sanda nakita. Mayad gid nga wara nabuhayan. Mayad gid nga malubong.

Minutos man ang pagpondo kang tanan, ang pagpatunga kang kalinong. Nakapangyaput si Dondon sa evening gown ni Mimi sa backstage, nga nagapirisnguun. Ginpadumdom kana ni Dondon ang anang false eyelashes kag make-up. Tapuson natun dya, hambal na kay Mimi, ugaring run kag magbelasyon para kananday Josh kag Boboy.

Naghalad kang pangamuyo ang barangay sa pagpanguna ka andang lay minister. Pagkatapos, nagtukar liwan ang sound system kag nagpadayon ang Search. Indi man gid magsugot ang mga tawo nga put-un ilabi na kay awarding run. Masubo run gani kuno bangod sa natabo, ipaiway pa ang lin-ay-lin-ay nga amo lang man dya ang kalipayan nanda, ilabi na kar-on nga daw kaharadluk run mag-outing rugto sa baybay? May nagguruwa sa plaza sunod kay Kapitan para magdawat kang dugang nga istorya. May nagparauli kag rudto na lang sa anda balay mamati kang resulta. Duro ang nagpabilin. Nagparangluya man kag nanghayhay, indi pa man sanda makahibi, pareho ni Dondon nga nagapadaug kay Mimi.

Sa pamensarun ni Dondon, daad si Boboy lang ang napatay; naluwas tana si Josh parehas kay Tibong. Kag natublag tana sa pamensarun nga dya, tana nga mayad nga bata parehas man ni Josh, suno sa pagkilala kang tanan sa andang barangay, pero kon andut indi tana makahibi, wara gihapon ang mga luha nga makadungan sa pagngoyngoy ni Mimi.

Kang aga run nadawat ni Dondon ang duro pa nga istorya. Halin kay tatay na nga kadya rugya run sa andang balay nagapahuway-huway matapos magtindog bilang representante kang pamilya sa pagdara sa bangkay ni Josh sa punerarya sa banwa.

Pagpati ni tatay na, wara nagbuy-anay sanday Boboy kag Josh. Wara mong kuno nagrayuanay ang andang lawas. Pareho sanda nakita sa gibungan nga ginatubuan kang mga bakhaw sa pihak nga parte kang dagat, rapit sa karsada, rugto sa taytay. Rugto sa ukab kang daragkul nga mga bato. Mayad kuno hay nakita lagi kag wara naayawan ang search and rescue team.

Kag nakahambal ka amo kadya si tatay na: “Mayad lang nga agi ‘kaw timo.”

Nakaduyu si Dondon. Wara na napensar bisan kis-a, nga mayad gali hay agi tana, kag man-an gali dya ni tatay na? Kag baton kang mal-am? Ginapakamayad hay napaiway tana sa aga nga kamatayon? Bangod mas ginakasakuan na ang mga aktibidad sa barangay kaysa paglagaw rudto sa baybay?

Gusto na run magluto ang langka sa pihak-balay kag mahulog dya, hay daw basi sa lagpok kadya sa lupa ang pagginhawa na sa nabatian halin sa anang tatay.Si nanay na tana sa mga oras nga dya, rudto nagaimaw kay Auntie Deding na nga nag-uli run sa anda balay. Budlay run kuno nga basi magdungan dya sa bata na. Aga pa man kaina, nabatian na si nanay na gahambal kay Auntie Era na nga, “Sige, lang, ihibi lang.”

Si Uncle Nonoy na man tana, sagi gihapon ang pamasul kananday Boboy kag Tibong. Pati sa ana kadya kaugalingon. Hay andut abi kuno nga aga pa nagbisikleta run pa-baryo si Josh. Kon nasugo na daad dya magsag-ub ukon mag-imaw kana sa taramnan, wara daad nagtabuanay ang banas nanday Josh kag Boboy. Hasta mamitlang na man kadya ang pagdangop sa swerte. “Kon amo dya ang swerte ni Josh mong.”

Kag mariit gid man kuno ang amo nga lugar. Bukon dya ang una nga tion nga may nalumos rugya. Kag pirme mga pamatan-un ang biktima nga daw ginauhaw man kang lab-as nga dugo ang dagat.

Naka-agto man rugya si Dondon, sa dyang baybay, imaw sanday Mimi kag Josh kag iba pa nanda nga mga tubo-tubo. Lapad ang daray-ahan amo nga nami gid man sipalan. Daragkul ang mga bato. Nami ang mga korte. Nagapamurot sanda kang mga buskay kag ginadara nanda pauli para sa andang hardin. Amo dya ang isara sa gutom nanda nga mga taga-bukid sa daray-ahan, sa baras, sa pait kang balud.

Duro ang nagapondo sa dyang baybay para magpa-picture. Gutom man sanda sa sari-sari nga duag kang kasisidmon. Ginakawilihan nanda ang nagatigbaylo nga adlaw sa ana paghingalup. Wara ginahadlukan. Luwas lamang ang tinaga nga “kantilado” amo nga wara it beach resort rugya.

Pero rugya nanda gusto mag-agto hay gamay tawo. Anda ang bilog nga daray-ahan kag panganod. Labaw sa tanan, wara it entrance fee.

Ginapanan-awan ni Dondon kag gina-aningal ang pagsunluganay nanday Boboy, Josh, kag Tibong. Pagpati na, nagdara ang mga dya kang irimnun kag sigarilyo. Ano pa abi ang ginhimo nanda? Nagpa-myusik sa cellphone ni Boboy. Naglantaw rugya kang mga litrato kang mga babayi. Naghapi-hapi lang man sanda. Man-an ni Dondon nga bisan ginatamay tana pirmi ni Boboy, mauli gid man daad ang mga dya antes ang Search. Palangga nanda si Mimi.

Nag-agto si Dondon kananday Auntie Deding. Naabutan na nga nagapangita ang tiya kang ipasuksok nga bayo kay Josh. Hambal ni Dondon, ang pang-escort ni Josh nga rudto naka-hanger sa kuwarto na sa anda balay. Dapat gwapo gid si Josh hasta sa katapusan.

Ginpanagap ni Dondon sa tiyo si Kulafu. Sabat kadya, rudto nabilin sa idalom kang kalachuchi sa kudal sa kilid kang plaza. Gin-agtunan dya dayon ni Dondon. Matuod, rudto pa. Wara dya nadura bangod pinasulod man kang mga kasimaryo sa kudal. Gintarapuhan na si Kulafu kag ginsakyan. Nag-pedal tana sa karsada kag ginapanan-awan na ang pagsug-alaw kay Josh. Kanami kang yuhum kadya. “Nagdaug si Mimi,” bugno na sa pakaisa.

Mabatyagan ni Dondon ang pagdukot kang init sa anang panit. Kahapon lang nagburhot ang motor ni Boboy sa dyang karsada, sakay ang kadlaw nanday Tibong kag Josh. Rudyan gihapon ang habal nga langka, ang nagalibot rugya nga mga langaw, pero ana run bug-at ang ginadara kadya kang bisikleta. Ano kalapad kang karsada, ginalumos tana sa hangin, sa anang pangpungha-pungha, nga indi na run makita pa liwan, bisan hasta san-o, sanday Boboy kag Josh.

Ginpangita na si Botchoy. Naabutan na dya nga nagawaswas-balbal sa mga langaw nga nagalibot sa habal nga langka, nagatarangsu ang sip-un sa paghiribiun. Ginalantaw dya ni Auntie Era halin sa bintana kag ginapabay-an lang; wara it reklamo bisan sa tunog-tunog nga tukar kang stereo nga nagadungan sa pagwaswas-balbal kang anang solterito.

Ginlantaw lang man dya ni Dondon halin sa bisikleta sa karsada. Nahangpan na ang ginahimo ni Botchoy. Sa matuod lang, nasubuan tana. Mayad pa si Botchoy, may ugut nga ginapautwas sa pagwaswas-balbal sa mga langaw nga nagalibot sa bunga kang langka. Mayad pa si Botchoy, sa amo dya nga paagi ang pagpautwas. May pagbasol man bala dya sa kaugalingon bangod wara tana rudto sa baybay para buligan si Tibong sa pagsalbar kanday Boboy kag Josh? Sa dyang tion, nahambal ni Dondon sa kaugalingon nga sangka matuod nga abyan nanday Boboy, Tibong kag Josh si Botchoy.

Kag tana?

Nabatyagan na ang liwan nga pagparangluya ka anang lawas, ang pagsakit ka ana pus-on. Nanaug tana sa bisikleta kag gindara dya pasulod sa kudal sa andang balay kag ginsandig. Nabatian na sa istoryahanay kang ana mga ginikanan nga alas dos kar-un sa hapon i-uli dungan sanday Boboy kag Josh.

Maalaw-alaw tana.

Alaw-alawun na pabalik rugya sa uma ang lawas ni Josh nga ang kalag ginpanag-iyahan kang dagat. Wara rugya sa mara nga taramnanan ang tagipusuon ni Josh, wara sa pagsaka sa mga puno kang siregwelas kag lumboy. Nalumay si Josh kang mga bura kang balud, kang asul nga tubig, kang barko nga gintudo kadya sa lawud sa mga tag-irinit kang anda pagpabaybay, sa kurit nga ginakitaan kang langit kag dagat. Pareho nga ang mga alima nanday Boboy kag Tibong nangin mas kumportable sa makina, sa goma, sa kadena, sa mga sapat, sa kalansing kang kwarta, kaysa sa papel kag libro kag sa mga bagay nga ginakasakuan na tana sa ekswelahan kag rugya sa anda barangay.

Amo dya kadya ang paghangop ni Dondon, sa rason kon andut nagtawas si Josh, kag kinahanglan na man patihan, para sa ana kaugalingon. Indi matuod nga talaw si Josh, nga nahadlok sunlugon nanday Boboy, Botchoy, kag Tibong. Kag kon gahibi man kadya si Botchoy, dya bangod buhi tana, naluwas. Kag samtang ang bilog nga baryo nagakanugon sa lamharon nga edad nanday Boboy kag Josh, nagakonswelo man sa “swerte” kag magpadayon sa tanan nga ginakasakuan. Sa sunod nga tuig, sa tag-irinit, sa liwan nga Barangay Day, madumduman sanday Josh kag Boboy kag magahalad kang pangamuyo ang tanan. Sa amo man nga tion, sa pag-abot kang kon sin-o man halin sa syudad kag abrod kag manghagad marigos sa baybay, liwan dakpon nanda nga mga lamharun ang kahigayunan. May kahadluk man, mangin sara gid lang dya ka paandam.

Nagsulod si Dondon sa kwarto. Naka-hanger ang organsa nga barong ni Josh sa bintana. Ginahabyog-habyog dya kang hangin nga ang dukut liwan nabatyagan na sa panit. Buhay na dya ginlantaw, ginapanan-awan ang lawas ni Josh nga naputos rugya, ginahanduraw ang bayhon, agod bisan san-o indi na malipatan.

Nahapulas na pa dya, ang kalum-uk kag baraghal kang organsa nga barong, antes manglapyu tana, hay daw sa naukab ang ana dughan, kag nagtururo anang luha – daw uran sa tag-irinit – kadya nga daw sa katapusan, naluto na gid man ang langka, nahulog sa lupa, kag nagsaylo run sa iba nga lugar ang mga langaw.

Tapos