“Kasanag sa Akon 30 Anyos nga Anibersaryo sa Pangarwa nga Kabuhi” ni Elma “Nenen” Ayson-McKeown

Kasanag sa Akon 30 Anyos nga Anibersaryo sa Pangarwa nga Kabuhi
Elma “Nenen” Ayson-McKeown

Kang Ako Ginbata
Masanag ang bulan, masadya ang tanan sa palibot kang hayub-hayub nga balay kang nabatian ang una nga hibi kang bata. Nabatian ang hambal “baye ang bata.” Nagdangat sa bilog nga kalye kang San Rafael, Patnongon, Antique kang 22 kang Abril, 1959. Narehistro sa ngaran nga Elma Puedan Ayson kag gintawag “Nenen.”

Pinakalibayon sa apat sa pamilya Ayson. Pobre ang mga ginikanan: sakada ang Tatay sa Negros; panganihan kon diin nga lugar para may bugas sa bilog nga tuig. Nakatapos kami eskuela sa elementarya kag highschool paagi sa bulig kang amun magurang nga nag-obra sa iban nga lugar sa adlaw kag sa gabii gaeskuela kag padayon bulig paeskuela kanakun pa-kolehiyo. Bisan imol kami, nagapalangaanay kami, gaburuligay, gasarig kag gapasalamat sa Dios.

Kang Ako Sa Kolehiyo
1977-1980: Ako nag-eskuela sa Unibersidad kang Angeles sa kurso nga Accounting.Tatlo ka tuig. Mataas akun nabuol nga mga grado amo nga libre ang akun mga libro kag tuion fees. Isara ako sa tatlo ka pinili kang Dean of Commerce pa-Australia kag nagtuon. Nagtuon kami ka pinaagi kang systema ka pag investo para sa banko international. Ang mga grupo namun puro exchanged student. Ang isara ka nakilala ko nga nag exchanged student nasagap na ako sa internet kang 1998. Wara na ako gali nalipatan;ginsagap na akun ngaran. Kanami lang hay rugya tana sa Boston Massachusettes. Isara run ka Accountant/Finance ka Northeastern University. Isara ka bes nagkitaay man kami pag bisita namun sa Boston. Nasub-an man gid na naman-an na ang natabo sa akun. Kasadya isipon nga it’s a small world after all.

Bag-o nag-umpisa ang 2nd semester, napili ruman ako para ipadara sa Unibersidad kang Pilipinas sa pagtuon sa course na Accounting 3+. Sa pag-asikaso kang mga papeles sa pagbaylo eskuela, sa tatlo ka adlaw rugto nagbisita kami sa akun Manong Boy nga may pamilya na. Nasadyahan gid sa balita ko nga magatiner ako 3-6 bulan pagtuon sa UP. Goodluck, God bless kag I love you sis” hambal ni Manong. Tapos nagbalik kami sakay sa bus pa ciudad Angeles. Ang isara naimaw ko para imaw kami maagtu sa eskuelahan magpakigkita sa amun Dean. Nasadyahan akun Lola hay nagbalik run ako. Naghambal “Nen basaha ang sulat ni Tatay mo.” Sabat ko, “Lola basahon ko lang kar-un pagbalik ko mapanaw na kami imawon ko lang si Gingging”. Ang Lola ko kag darwa ka pakaisa kato nagabisita halin sa Antique. Ang ko ka tiya, sanday Tiya Rosie kag Lourdes Puedan gaobra sa Clark Air Base.

Kang Ako Na Aksidente
Kahapunanon petsa 14 kang Oktubre tuig1980, masanag ang adlaw kag nami ang tiempo. Masadya kami nga tatlo gapanaw sa kalye San Pablo paagtu sa eskuelahan. Kang naglaktud kami sa McArthur Highway sa pihak nga dalan ang Angeles University. nakita ko ang puti nga kotse. Madasig ang dalagan. Ang darwa nagdalagan pero ako nagpabilin sa tunga, gasinggit, “Ging andam”.

Tapos kato wara run ako ti nadumduman. Alas cinco ang hitabo. Akksidente: hit and run. Sa sugid, kang binunggoan ako, ang lawas natupa sa ibabaw ka ulohan kag nahaboy nga daw bola. Natupa sa gilid kang kalog nga sementado dugoon kag gauraroy sakit. Si Ging naghiribion dalagan parapit sa lawas ko nga dugoun.Nabatian nanda ang hambal kag pangamuyo ko:“Palangga kita Ging, Ginoo ginatugyan ko kabuhi ko, kon imo na pagbuot dar-a ako pauli , patawara ako, patawara sanda”.Tapos naduraan ako animo.

Ang Tawo Nga Nagbulig Kanakun
Sugid ni Ging, ang mga estudyante nagdurugso kag mga kotse. Nag traffic sa karsada kag ni isara wara ti nagpundo para magbulig kanakun. Pero may isara ka tinuga nga nagpundo man gid. Nalooy kanakun hambal na “Kailangan dalhin sa ospital kawawa siya”. Ginhakwat lawas ko dara pa ospital imaw akun pakaisa. Kasubo gid hay ang ospital wara lagi nagbulong kanakun. Gahulat sanda nga may mag pirma papeles kag may kuarta ideposito anay bag-o bulngon. Ang tawo nagdara kanakun sa ospital amo man nagbulig tugro kuarta ideposito. Salamat gid sa kaalwan na nga tagipusoon pagbulig kanakun.

Naman-an ko sa urihi kon ano ang apelyido kang tawo nagbulig kanakun ay si Mr. Yalung, Mayad nakabisita ako sa Angeles pag uli naghapit gid ako rugto kang tuig 1983. Masadya ang kalye San Pablo nakita ako liwan nga buhi kag nakapa Japan run. Si Mr. Yalung, tag-iya kang tinapayan. Nagpakilala ako kana. Nagkupkopanay kami kag nasadyahan gid nga nagakuon, “Salamat sa Panginoon”.

Ang Akun Pakaisa Nagdalagan Pauli
Sugid ni Ging nagdalagan balik sa balay dalayunan. Dasig anang dalagan parapit sa San Pablo nga nagasinggitan-hiribion” Si Manang Nenen nabunggoan ka truck.” Ay abaw ang mga kakilala sa kabalayan nagtiripon. Natingala ang lola wara ako kabalik. Nagpamangkot kon diin ako? Sabat sa lola “Si Manang Nenen mahingga sa klasmate na” pero nagapatalikod panago kang dugoon nga bayo para hindi makita ni lola na 90 run edad na Gasagap ka numero tawgan ang mga tiya sa pihak balay pa magamit ka telepono . Ay maan gahambal baliskad ang telepono nakita kang tag-iya Mrs. Fely Damasig nagbulig pa kon paano. Hasta kaja 89 na si tiyang Fely sige pa amun sulatan kaja sa Hayward, California. Hindi malipatan ang natabo kanakun. Katu man Si Mrs. Flor Yu , tag iya ka balay dalayunan nag agtu lagi sa ospital hay wara ang akun 2 tiya sa sulod pa ka Clark Air Base. Tana nagpirma ka papeles kag nagbayad para ako mabulong run. Sun o kana“nagapamanicure pa ang doctor sa nurse na”. Hindi man gid nanda ako gintandug na bulngon. Ahay masubo gid sa natabo kon pinsaron wara ti mahimo ang pobre kon maospital mapatay na lang hindi mabulong lagi. Ang akun lola nagpirit gid darhun sa ospital para makita ako. Kang buhi pa tana kon maistorya na ang natabo kanakun nagakurog gid ra sa pagistorya nakita ako dugoon. Salamat sa ana nga pagpangamuyo luwason ako sa katalagman.

Ang Ambulansya kang Clark Air Base
Gapasalamat gid ako sa kay MajorJohn Cavanaugh, akun kasimbahan sa Clark Baptist Church. Tana nag areglo padara ka ambulansya halin sa base para bul-on akun lawas. Nag abot ambulansya kang Clark Air Base para mabuol da ako. Hindi lagi ipagpagowaun lawas ko kon di makabayad liwan. Nag bayad ang 2 tiya pero kulang man gid ang kuarta. Aysus wara ti mahimo kundi ginsanla kag ginbilin na lang nanda mga alahas suksok da. Ginpagowa dara ako nanda pa base pero di man ako ginsulod sa base kay katu sa bakasyon ang doctor sa ulo kag complikado ang akun situwasyon. Gindara nanda ako sa Maynila, pira pa ka ospital ang gin agyan hapitan wara nanda ako mapasulod di mabaton.

Kang Ako Sa Makati Medical Center
Nakadangat gid man ang ambulansiya kang Clark Air Base sa Makati Medical Center ang tupa ko. Sa ospital gin asikaso bulong nanda lagi ako. Abi nanda Amerikano ang nagbunggo kanakun hay mga amerikano ang nagdara kanakun. Salamat sa mga Americano nga nagbulig kanakun. Ang Dios magpakamaayo sa inyo nga tanan.

Sugid ka 2 tiya ko, sa sulod ospital, sa emergency room gintatap nanda lagi ako. Duro mga apparatus, doktors kag nurses tugro ka bulong, dugo kinahanglanon kag iba pa nga dapat himoon sa pagbulig pabuhi kanakun. 90/10 na lang akun porsiyento na mabuhi pa o hindi na. Raku ang nasamad sa lawas ko ilabi na gid akun ulo, mata, kag ang nawala na paa nabari ang tul-an lag iba pa na parte ka lawas. Gin xray nanda akun ulo , ang resulta ang akon utok nagadugo, gabanug, daw bulak nga gabuskag nga daw maputok na. Gin xray man akun nabari sa nawala ko nga paa. Ginumpisahan nanda ang masari sari nga dapat hirimoon sa pagsulvar kanakun. Ang gin una gid amo ang akun utok. Bag-o operahan ang akun utok, sugid ka doctor ko ginkaptan ko pa ana alima kag ginpangamuyoan subconscious ako” Dear Lord into your hands I commend my spirit, if it’s your will to take me home with you, Your will be done, please have your power through my doctor’s hands to saved me” “Unbelievable” Dr. Hufana said ‘My prayers saved me and because of my greatest faith in God”. It’s a Miracle! Pagkatapos kang akun pagpangamuyo ang nakita sa x ray nadura. Ang pag abre ka ulo ko hindi nadayon. Glory & Praise to God! Naluwas ako sa katalagman. Ako nagapati gid sa pangamuyo may gahum.

Sa Intensive Care Unit
Sa coma pa ako wara ti hinulungong kon ano ang gakahatabo kanakun. Mga tiya ko halos hindi man-an ano ang dapat himoon pero salamat sa mga kapamilya, kasimbahanan, eskuelahan, mga amigo,amiga nagburulig sanda. Salamat sa akun magurang nga sadto sa Japan ang pamilya na, amo gid nagbulig sa mga gastos bayad ospital. Salamat sa Dios naluwas ako sa katalagman kag may kabuhi pa bisan sa critical pa ang sitwasyon.

Sa Coma
Ang akun Tatay na nag abot halin pa sa Antique wara hinulong-ong ka Maynila, hindi aram mag tagalog pero aram mag English na utod utod pero may kaisug sakay lang sa barko kag sarakyan dara ang address ko kag ngaran ka ospital, nasagap naman gid kon diin ako.Tupad ko na ang Tatay kag 2 manong kag 2 tiya gabantay kanakun. Sa 22 ka adlaw ako sa coma nakabugtaw ako. Batian nanda akun hambal”Yes Lord, I’ll follow the light” Sanda nalipay gid nakita ako nakabugtaw kag gintawag ang doctor. Ang doctor ginpamangkot ako, Ano ngaran ko kag pira edad ko? Sabat ko ay “Ako si Ayson Elma Puedan, ako ay napulo ka tuig”. Sa urihi ginsugid kananda nga nagadamgo ako. Nagapanaw isarahanun sa madulom nga kuweba. Nahapoan, nahadlukan, nadarasma sa kakapoy kag malawid panawon dab-uton daw hindi na ako kabangon pa pero may nabatian ko ang limog gahambal kanakun nga sundon ko ang Sanag. Nakakita ako ka sanag kag masanag nga isara ka porma ka tawo nga ang bayo ay puti nga masilaw daw paris ka snow nga maputi nga kon maidlakan ka adlaw masirak ka tama nga ang imo mga mata hindi na makaturok sa kasilaw Ginsundan ko ang kasanag. Sa akun paghambal “Yes Lord i’ll follow the light” ako nakabugtaw. Ang doctor nagkuon hindi ako total na amnesia kay nagbalik ang akun memorya kang ako bata pa na sadto 21 anyos run ako. Nagasinggitan na ako sagap sa akun nanay, nagaluha mata ni Tatay ko hambal na sa Antique pa ang Nanay. Duro nagabisita kanakun halin pa sa ciudad ka Angeles, adlaw adlaw may nabaton mga get well soon cards, bulak kag pagkaun. Nabasa ko mga nasulat sa get well soon cards, halin sa akun amigo, amiga, mga klasmate, teachers, pastors kag miembro ka simbahan, kag sa iba pa nga sa gwa kang Pilipinas Nagbisita man ang civil engineering nga gapangluyag kanakun. Naistorya ako pero suboan gid di ko na tana kilala.”Palangga ko ikaw Nenen” ang katapusan na nga hambal kanakun kag hindi na kami nagkitaay liwan. Hinay hinay ang pagbalik memorya ko sa sulod ka binulan. . Masubo gid nadura akun memorya pero ang Tatay, manong kag 2 tiya wara gauntat sugid istorya kanakun.Thanksgiving day man gid na ako ginpagowa sa ospital. Padayon ang pag balikbalik sa ospital padayon ang bulong Paskwa nag abot ako ang gincarol kang youth sa simbahan, sadya man nga sanda nagdara tugro paskwa kanakun.

Ang Tawo Nga Nagbunggo Kanakun
Gapasalamat gid ako sa tanan nga nagbulig kanakun. Sa sulod Clark Air Base ko nagtiner saylo saylo estar sa boss ka mga tiya ko, para may sekuridad kabuhi ko. Sakit batyagon kapareho ko nga Pilipino ang tawo nga nagbunggo kanakun wara ti kalooy kag wara ti binuligan. Pito akun mga witnesses sa aksidente puro mga estudyante kilala man gid nanda. Ginsugid sa pulisya ang modelo ngaran ka sarakyan kag ang plate number. Ang akun kaso wara napadayon kay ang tagsa kabuhi nanda kag mismo akun kabuhi ay sa delikado man paris ipatyon kon magpadayon witness bulig kanakun. Kay bisan ako sa ospital pa gusto nanda ako patyon para lang makabayad ospital bills kon patay na ako? Pero ni isang sentimo wara man gid ako ti nabuol bulig halin kananda nga pamilya. Ang abogado nanda professor ko man gid sa Business Law. Mabudlay man gid batuan ang tawo sa mataas nga puwesto kang gobyerno kag manggaranon pa kag kilala kang tanan. Ang hambal ko “Makalolooy ikaw nga pobre kag wara ti mahimo ang pobre kag estranghero parehas namun. Hindi ko na lang pag isambit mga ngaran nanda kay delikado man nga ako pa sagapon kag ipatyon pa. Ginadara ako na lang sa atun Mahal nga Makaako ang ustisya sa langit kon oras na Last Judgement Day!

Kang Pagbalik Ko Sa Antique

Pagkatapos physical treatment, Abril 22, 1981 kaadlawan ko gid 22 na ko katuig. Mabalik na lang ako sa Antique para luwas sa katalgman sa alima ka mga tawo na gusto pa ako patyon. Inugbalik na lang ako sa Antique imaw angTatay, lola kag 2 pakaisa. Pero di man nadayon lagi ang pagsakay namun sa barko. Nagbakal ang tiya ka ticket, may nagpakita kanakun na isara ka maambong na baye naghambal kanakun na hindi ako magsakay pauli sa amo nga barko. Nagatindugan ko nga gahambal na ako lang kag wara sanda ti nakita nga baye kahambal ko. Ginpamangkot man gid nanda ako kon sin-o kahambal ko? Kuon ko sa tiya ko “ang baye nga maambong kun-an na ko hindi magsakay sa barko”.Ti, mayad lang hay ginpamatian ako ka darwa ko ka tiya na hindi kami magsakay sa barko na Sta. Maria? Lipat run ako pero ang barko nga tu nalunod pabalik Iloilo. Akun napensaran sa hitabo nga tu, anghel ko man gid nagpakita kanakun para maluwas liwan ako Hindi ko pa oras siguro nga magtaliwan salamat sa Dios may plano pa tana sa kabuhi ko. Sunod nga inadlaw nakalambot kami sa balay sa Antique, masadya ang tanan nakita ako na buhi pa. Gahulat gid ang akun Nanay nga galuha hakus kanakun na masinadyahon.

Kang Ako Nagtapos Kolehiyo

Uhod may disability ako halin pa sang tuig 1980, pero nakatapos ako kang akun edukasyon nagbalik ko eskuwela sa Saint Anthony’s College, San Jose, Antique . Suno sa akun doctor hindi anay ako magbalik sa eskwela kag hindi pagpadayunon Accounting major ko. Ti, paglipas ka 1 ½ ka tuig balik ko sa eskwela kag natapos ko ang Commerce major sa Business Administration/ Management kag Finance kang 1983. Sa gapadayon eskuwela sa SAC, kang tuig nga ang Pope John Paul ll nakaagtu sa Antique sa pagcelebrar ka 500th ka tuig kang Kristiyano sa Antique. Sa Hamtik ginsaulog ang Santos na Mesa, kami nag mga estudyante may parte sa amo nga celebrasyon. Akun nadumduman hasta kaja ma imagine ko ang limog ni Pope nga nagakuon kanakun “God Bless You My Child”. Sa akun pagtapos eskuwela mayad man akun mga grado nasa Top Ten man ko gihapon. Duro akun naagyan nga kabudlay kag pag antos sakrepisyo pero sa gihapon galaum man gid maatubang kag malampasan ko paagi sa akun pagtoo sa atun Ginoong Hesus. Malip-ot nga binulan nag obra ako sa PNB Antique branch sa Loan Department kag nag pa Japan.

Kang Ako sa Japan
Tuig1983 -1984 tatlo ko ka beses nag sulod gowa sa Japan. Sa Atsugi ako nagbisita kag nag obra. Sa manang ko ako nag estar. Sang bulan Oktubre petsa 8, 1984 ginpakilala ako ka amiga sa isa ka amerikano sa Atsugi Naval Base, sunod adlaw ginpasyar na ako sa Yokohama sakay sa bullet train, kaun kami sa Shakey’s Pizza. Una ko nga pagpasyar imaw sa isara ka estranghero paris ko. Turukay lang kami kag magyuhomay. Ay abaw ang kanta na Hello ni Lionel Richie ang una nga kanta. Tapos ang akun ginkanta”I can’t help falling in love with you ni Elvis Presley. Sunod nga adlaw balik tana sa Guam Naval Base.Tana gatawag kag nagasulatanay na lang kami. Tuig 1985 petsa cinco ka Septyembre kami nakasal sa Guam, USA. Wara madayon ang kasal sa Antique ang razon tungod sa obra na kag hindi tugroan ka bakasyon sa Pilipinas. Nakapamana ako kang isara ka amerikano nga nakilala ko sa Atsugi, Japan. Paagi sa amun padayon sulatanay bisan malip-ot lang nga inoras kami nagkitaay kag nag imaway. Ngaran ka bana ko ay James McKeown Jr. Sa marayu ako pero nakaluy-an ka Mahal nga Dios gintugroan na kami ka tatlo ka mga bata puro lalaki ang mga ngaran ay Peter James, Louis kag Matthew. Halin sa Guam tatlo ka bulan lang ko nagtiner rugto, saylo kami sa Pensacola, Florida anom ka bulan rugto, nagsaylo kami uli sa Colorado Springs, Colorado siyam ka tuig kami rugto. sa Maine isara ka bulan kag nagpa Hawaii para maimaw man namun ang akun mga ginikanan kag manang kulang isara ka tuig rugto. Sadya man gid nga nag iririmaw kami rugto. Kag uli nagbalik sa Maine rugya kami nagaistar sobra 16 tuig sa Wales, Maine. Palibot ko man mga in-laws ko rugya kag palangga nanda ako. Isara lang ka bes nakabakasyon sa Antique na imaw ko akun pamilya kang tuig 1988. Halin katu hindi pa ako nakauli sa Antique. Hidlaw na hidlaw gid ako sa tanan tanan.

Uhod 30 anyos na ang natabo pero kon pinsaron ko kahapon lang, kay hasta kaja akun man gid ginaantos pa ang nabilin nga kapinsalaan sa lawas hasta kaja ginapabulong pa ako rugya sa Amerika. Amo nga razon hindi ako makabiyahe bisan gustohon ko pa nga magbakasyon sa Pilipinas. Gani, ginasarig ko na lang sa atun Dios kag nagalaum pa sa gihapon nga may adlaw pa sa akun ginhanda na makabalik pa ako sa probinsiya Antique. Salamat sa tanan nga nagbulig kanakun. Salamat man sa inyo nga tanan sa pagbasa kang akun istorya 30 anyos anibersaryo kang kabuhi ako nabuhi. Salamat sa Dios sa huram ko nga kabuhi may kasanag man gid sa akun pagpanlakayon sa pangarwa ko nga kabuhi.

(Tapos)

Si Elma “Nenen” Ayson McKeown nagauli kadya sa Andrews Road, Wales, ME. Isara ka banwa nga ang populasyon magamay o sobra 1500 lang. Malapad ang kalupaan kag kakahayohan. Malaka ang panimalay; mga dairy farms rugya. Marapit sa lakes kag ponds pero marayu pa sa kadagatan. Mga 35-40 minutes pa ang marapit nga banwa nga may mga negosyo. May eskuelahan sa elementarya kag highschool man kag kon sa Asian race daw, daw tana ang ang Pilipino rugya. Pero sa marapit nga banwa ilabi na gid sa syudad, raku man mga Pinoy. Ang iba nakilala na sa mga pagtipon-tipon kon kaisa. Ang mga tawo rugya mga French. Mabinuligon gid ang mga kaingud.

Featured Image: Ang tagsulat kaimaw anang tatlo ka soltero nga bata.