Karang hayskol ako, idolo ko gid dya si Sir Oca Jocson. Tana amon titser sa drawing. Sa Calinog Agricultural and Industrial College ukon CAIC ako naghayskol. Pagtungtong namon kato sa third year, may major subject (Food Trades, Drawing, Agriculture, Dressmaking, kag Electronics) kami nga ginabuol depende sa amon talent kag ikasarang. Drawing akon ginbuol. Humalin karang elementarya ako, masami takun ginabuol nga mag-intra sa poster making contest. Makaduha ako nag-chanmpion sa distrito kag nakasambuwa pa ako sa iban nga distrito.
Nami gid dya si Sir Oca magdrowing. Ang amon pisara, buta dya pirme ka ana mga drowing. Una nga lesson namon ang lettering. Dayon landscape/seascape drawing. Nakahimo pa gani kami ka on-the-spot kag still life drawing. Tapos nakaobra man kami portraits. Karang fourth year, nakaobra man kami plano kang balay kag nakahimo pa miniatures gamit ang karton.
Ti hay pirme ako nagadaog sa mga contest kato, ilabi dugid sa portrait making, nag-suggest tana nga ma-architect, ma-fine arts, ukon ano pa gid nga kurso nga magamit ko ang akon kinaadman sa pagdrowing.
Hipos man lang ako. Siempre, kon ano ang masarangan ka bulsa, amo lang da nga kurso. Duha-duha pa gani, hambal ko, nga ako makakolehiyo. Waay kami lupa kag mga propiedad. Manggaranon lang kami sa pagpalanggaanay, pagbuyloganay, kag pagpanikasog.
‘Ga, bisan ano lang nga kurso basta may tinapusan.’ Indi ko malimtan ang hambal ni Diding, magurang ko nga baye. Ikaapat tana. Manikyurista-pedikyurista tana kato sa parlor sa banwa. High school graduate. Amo dya ana naman-an nga obra. Ang importante, may kwarta adlaw-adlaw, hambal na. Samtang may baog, may tinaon, may lutakon nga mga kuko, may kustomer.
Hanggod akon pasalamat. Waay ako ginpabay-an ka akon magurang nga makatapos pagtuon. Waay tana nagpamana asta nakadahu ako ka akon diploma. Karang may sweldo dun ako, waay na man ginhambal, nahangpan ko ang gusto na ipabutyag: Ikaw duman, Ga, sakdag sa imo kalibaynan. (Tatlo pa kato akon libayon. Tatlo pa akon pa-ereskwelahon).
Una ko nga gingastuhan ang sunod kanakun. Laki. Ano man ayhan nga swerte ana. Waay na matapos ang ana BS Criminology nga kurso. Maakig man ako kana, masunggod man ako insa duro ana waay napasaran nga subjects amo nga waay tana maka-enroll sa fourth year, indi dun mapabalik ang panahon. May edad dun tana. Waay dun mahimo ang pamasol. Batunon (na) d’lang ana nga swerte.
Ang sunod kana, tapos ka 2-year computer course kag tulad nagapangamo sa Lebanon. Pirme ko nga pangamuyo nga mayad lang ana to nga sitwasyon kag waay ginaabusaran ka anang mga amo, kag mayad lang ana nga lawas. Pirme ko ginachat ana amo nga baye bisan laka lang nagasabat. (Waay abi fb akon libayon). She’s great. Sabat na man. Pirme man nagatext amon nga libayon. OK man lang kuno tana.
Ang amon kinagot, maestra. Sa buhay nga paghulat, nakasulod gid man tana kag tulad nadestino sa hayskol sa bukid. Hambal na, nagadali dun tana makadulhog. Hambal ko, kon may mapamatud-an un ikaw dyan.
Nagapati tana kanakun. Bisan pa nga gusto na daand tana mag-narsing. Indi ako kasarang, Ga, hambal ko. Waay man tana duro gamo. Nagpati tana sa hambal ko nga mamaestra. Bisan pa mabatian ko nagakumodkumod man tana ti hinay.
Sa madumduman ko, una ako nagtuon sulat ka akon ngaran kag magdrowing man, sa dahon-saging. Ginapili ko ang lagtum nga dahon, indi gurang, indi man linghod. Silhig ukon gamay nga sanga akon gamit sa pagsulat kag pagdrowing. Paborito ko nga drowingon ang malapad nga taramnanan kang paray, ang mga bakulod, kag kawayanan. Mahilig man ako magdrowing ka akon mga pakaisa nga nagatus-on kang kahoy, nagtinambling sa uhot, kag mga tawo nga nagapanghampil kang kahon.
Karang-una, indi pa uso ang plastik nga balunan kang kan-on. Nagaereskwela akon mga magurang. Gani kada aga, nagapauna-una sanda gus-ab ka dahon-saging sa likod balay agod lahubon kag iputos sa kan-on nga ginalubngan kang sampudyot nga ginamos, mag-asawa nga hawulhawul, kag kon swertehon, pitso kang manok.
Budlay gid man pangabuhi namon sang-una pay indi man kami makaluluoy. Sa nahambal ko dun, manggaranun tamon sa mga handom kag pagpanikasog. May nabasa ako nga salaysay nga nagahambal, ang kaimulon duro gid matudlo sa tawo. Gani magpasalamat (imbes nga mamasol) nga natawo sa tunga kang kaimulon. Duro nga kapait kag katam-is ang matan-ay kang kaimulon agod mas maaprisyar ang kabuhi. Ti sige dulang, pasugti n’yo d’lang ako. Ang mayad ka dya, positibo lang sa tanan nga oras.
Naabutan ko gid ang panahon nga nagaputos kang igma sa linahob nga dahon kang saging. Lipay gid takun kon may nalubong nga linaga nga itlog sa akon kan-on. Itlog pirme akon balon pay ti, laka ukon waay gid ako makabuol kang itlog sa amon mga eksamin. Waay man ako nagapahambog, nagapanguna ako pirme sa amon klase.
Maaram. Talentado. Amo dya hambal ka akon katiyaan sa akon Nanay kagTatay kag mga magurang. Buot da hambalon, paeskwelahon gid ako hay makabulig gid ako sa amon pamilya sa urihi.
Nadumdoman ko, ay abaw, sadya gid kon hapon kon magguom-guom ang langit. Nagaaliwasa run kami ka ran sa amon purungkoan. Basi magbaha ang sapa, basi maglapaw ang suba. Indi kami makatabok. Mahinangpanun man amon mga maestra kag maestro. Bisan wara pa sa tion kon nagapamahog dun gani ang langit, buy-an dun nanda kami. Daw mga karbaw kami nga pinangbuy-an sa turil nga magkinarera dalagan pauli. Pauna-una kami sa kasagingan. Paindis-indis kami kagat kang paklang agod may inogpandong. Hambal ni Nanay, importante nga maprotektahan ang ulo agod indi magsakit ang ulo. Hambal ni Ma’am agod indi pagsakitan ulo, marigos aga-aga.
Kon mauran, ginabilin namon among’ bag sa eskwelahan agod indi mabasa kang uran.
Bisan adlaw-adlaw nga ginagus-ab ang mga paklang kang saging sa likod kang balay, indi maubos. Dasig man tana mangdahon liwat ang saging. Dasig mang-ugbos.
Tulad, waay dun ako makita nga estudyante nga nagaputos kang anda igma sa dahon-saging. Mayha run tanda. Isa ka bes, nagapangita ang akon hinablos nga laki ka balunan. (Wara dun tanda ‘gabalon kan-on hay naanad nga magbakal kan-on kag dapli sa kantina). May mga balunan sa balay pay waay mga takup. Ti, indi na magamit. Hambal ko, putsa sa dahon-saging. Mayha tana.
Bisan sa diin lang, may mabakal dun plastik nga balunan. Barato man lang. Waay duman ako tulad nagabalon sa dahon-saging kon mag-agto sa eskwelahan. Nagabakal dulang kami kan-on. May pinggan, kutsara, kag tinidor kami sa eskwelahan. Nahidlaw ako magkaon sa dahon-saging. Kapin pa kon naga-alima lang. Namit magtimu. Namit kon duro nagairimaw sa pagkinaon. Nagaburungguanay mga alima sa pagkawkaw. Gani, karang nag-Christmas party kami, panyaga-mangungoma ang amon tema. Waay serbe ang pinggan, kutsara, tinidor. Ginsukad ang kan-on kag ginbutang sa linahob nga mga dahon-saging. Ginpangkuridas man sa dahon ang mga daha-inaton. Namit hamal kada isa. Tingob ang sinamu sa dahon. Sadya ang tingob nga pagkaon. Gamay lang amon gasto. Waay man sanda nagbakal kang anda regalo. Insa mabakal pa kon makahimo man lang? Nami kag memorable pa ang mahuman nga regalo.
Gusto ko pa gid isugid, sadya karang-una kon kami mag-igma. Tuya tamon sa babaw ka inyam nagasaruhay kang amon balon. Kon rayu ang isa ka amigo ukon amiga, nagahabuyanay-sal-anay kami pinirito nga hawulhawul, inasal nga manok, kon butung-butung. Amo dya tamon karang-una. Waay namon nabatyagan ang kabudlay. Puno kami ka pag-aprisyar ka kalipay kag katahom ka kada inagihan. Buta tamon ka mga handom.
Ginakahidlawan ko man ang mga hitabo karang-una, indi na mapabalik ang alima kang orasan. Buhay man handom nga daad magalipas dun ang tion nga waay kwarta inogbayad sa maestro/maestra, waay kwarta nga balon, waay bugas nga matig-ang, waay sarang madapli.
Halin dya sa ikaduha nga panalgan ka amon balay diin masami ako nagasulat, lantawon ang idas kang puno kang mga saging nga nagagiya sa dalan paagto sa amon dumaan nga balay sa tabuk. Ginabalinsay kang hangin ang mga dahon kaangay kang mga pinanid kag libro diin nasulat ang kabudlay kag katam-is kang una nga panahon. Halin dya, plantada man ang langit nga kon kaisa maguom, kon kaisa mahawan.
Balay Sugidanun 
Congrats to you, Jesus!
LikeLike