(Ikatlo sa apat ka bahin)
December 21, 2008. Roxas City – Masbate City
Kun ako sangka manuglakbay sa kinauna nga panahon, nga ang mga malain it ginhawa nagapuyo sa paminsarun kang katawhan, sangka hadluk ako nga tawo. Kay ang Capiz ginabantog sa aswang,ang Masbate sa manughiwit. Ang ika-21 nga siglo nagsilhig kadyang mga pagpati, apang sa hilit-hilit kang atun paminsarun may mga nasal-ut.
“Inum lang kang mineral water sa botilya”, ang bilin ni Ruth. (Sangka bugto na nga laki napatay sa sangka masakit pag-uli na halin sa Masbate, nga ginapatihan nanda nga tuga kang pag-inum na kang tubig rudto). “Kaun lang sa mga fast-food resto”, ang pahanumdum ni Manang Bebi kang paghalin ko sa Iloilo. Daw naham-ut ako sa dya nga mga pagpati. Kun patihun ko gid man ang mga dya nga mga bilin, tungod ra hay ginabaton ko ang pag-ulikid kang pamilya. Pero sa pihak nga bahin ang dya nga mga bilin may basehan sa siyensa: ang bottled water wara it bakterya kag mas matinlo ang mga gamit sa mga resto.
Nagbugtaw ako kang maaga katong Domingo, antes mag-alarm ang cellphone ko sa alas sais. Naga-barabaliswa ako katong gabii, hindi tungod sa kahadluk ko sa supog nga aswang. Laban-laban tuga dya ka stress hormones. Darwa palang ka adlaw pero nabatyagan ko run ang kakapoy. Gin imawan ako ka tatlo ka bikers magmahaw, pagkatapos ginhatud nanda ako sa Banica Port – suba nga durungkaan. Sangka pumpboat ang gahulat nga mahalin alas-nueve. Nagpasalamat ako sa andang pag-ubay. Bisita man kamo sa Antique, hagad ko.
Sa una ko makita ang pumpboat nga gabyahe, sa akun panghuna-huna, mamunit lang tamon ka aloy sa lawud. Wara man ako panghikay pero, ay asig, makasaylo ayhan dyang bara-baroto sa Masbate sa anum ka oras? Basi bala mabaliskad dya sa amihan haw kag pang-uson ka bagis ang atun batiis kadya. Nang-ulong-ulong ako sa palibot kun may iba pa nga sakayan, pero wara run ti iba. Amo gid dya e. Nakapungko run gani ang iba nga pasahero. Panglakayun dya kang mga isganan! (Sa masunod nga inadlaw, darwa ka pumpboat ang nalugdang rudya sa Visayan Sea, nga naglunod ka sobra pulo ka pasahero). Ang pilite 500, 400 kanakun kag 100 sa bike. May insurance run dya? Daw mamangkot ako.
Pasado alas nueve, nagrugubrub ang makina, kag amat-amat nga nagkamang ang pumpboat sa gasawa-sawa nga suba. Pagsamput namun sa gibungan – sa bibig kang suba paagto sa baba kang naga-rimpwal nga dagat – tampad ko gid ang gabarurun nga
balud, daw manglamon. Pagbung-go na sa unahan, nagtanga ang pumpboat kag… ano paabi ang dason, kundi dayun na kuob, galagapak. Ti nami man hay sa unahan ako naga pungko, kundi ram-os gid takun. Dali-dali nga gin panaog kang mga sakay ang tarapal. Amo lang ra mahimu nyu? Ti ano pa bay? Ginaistorysa ko ang kaugalingon.
Sa tuyo nga mabuhinan ang lampos kang balud, ginpahinay kang Kapitan ang pumpboat. Ga-umba-umba man gihapon, gariginit. Galinagapak ang katig nga kawayan. Basi malunod dya? Ginbalikid ko ang mga nawong kang mga pasahero kun may laragway kang pagkahangawa. Ay, daw gapamunit lang gid man tanda ka aloy. Ano to ang sara? Daw ga panguy-ab pa gani.
Galingin ang akun ulo sa umba-umba, daw masuka ako. Gindalum ko ang paghaklu kang hangin, patas kang isda nga bag-ong bunit. Sang-oras palang kami sa lawud, lima pa ka oras…kag kada ginutlo amo dya? Nagpirung ako, sa pagtiraw sa pagbuhin kang nabatyagan, apang nag-paanting lang sa akun pamatin-an: ang ga-pusa nga balud, pusnga kang kaugot. Amihan nga makakagahum, nangin sublag ikaw sa akun dalanun, rudya sa lawud, mapintas ikaw nga labi!
Kulang ang dugo sa akun ulo, amo ra nga galingin ako, gaparamuti. Sa lip-ot nga pulong, nadagat. Ang pagginhawa ko it madalum para makahaklu kang duro nga hangin wara’t mabulig. Kun malunod gid man ang pumpboat, kabay lang nga may kusog ako sa paglangoy pabalik. Purya lang, pero wara run ako it mahimu sa pinalangga ko nga bike nga nahigot sa likod dampi imaw sa mga bagahe. Nagpangadi ako. “Baskug gid man ang dagat subong nga bulan. Mahinay man ina kun sa lapit na kita sa Masbate”. Ano to anghel? Wara ti aswang pero may anghel! Gin mukrat ko ang akun mata. Ang laki nga nga rapit kanakun ang naghambal. Siguro nakita na ako nga gaparamuti.
Pagkalipas kang tatlo ka oras nga daw asta san-o, napara ang Panay sa akun panan-awan kang nagtuhaw ang punta nga bahin kang Masbate. Kun matabo malunod kami, rayu ba ang languyon. Nadumduman ko kauna kang ginlangoy namun ang isla kang Nogas halin sa daray-ahan kang Anini-y para magsnorkeling. Pero daw kabuhay run to nga inagihan. Biking run ang bag-o ko nga gugma. Sa akon paglangoy, ako run may pangduha-duha.
Sa katapusan, nagkanay ang balud. Nagkaon ako kang mangga, saging kag pongkan para sa igma. Tatlo pa gid ka oras nga panakayun kag kami nagdungka sa banwa kang Milagros, Masbate kang mga alas kwatro.
Salamat Labing Makagagahum, sa Imung Timon, pang-it kang bagis nalikawan namun.
Ang kahig sa pedal, ang ariring sa karsada, nabuhi ako, patas kang isda nga ginbalik sa dagat. Ang pagsikad kabuhi. Ang kabuhi pagsikad. Kruuuhay!
Namangkot ako kang direksyon. Ang Masbate City mga 28 ka kilometro. Ang dalan ga saka-naog parehas ka Dao pa-Anini-y. Manami (pero lapot kun sa baruto). Mga tahu sa binit dalan ga-sulong kanakun nga may pag-usisa; dasiga pa, hinugyaw kang mga bata.
Sa Iloilo kag Capiz, ang kalapadan ang laban sa panurukan. Sa Masbate, rapit ang mga makit-an, nagahuliday ang mga banglid – burobongyud. Ang mga niyog kag iba nga mga pananum ga-agaway kang lugar. Daw sa Antique man. Apang sa mga banglid hilamon lang ang gatubo, gin-panginwara sa mga kakahuyan nga gasapupo kang kabuhi. Ginbuslan dya kang mga baka, kang dasig nga kwarta. Daw sa Antique man.
Ang pagbisiklita nagahalad kang duro nga kalipayan, sara run ang pagbusog kang pagka-usyoso. Ang pagkausisa sangka mabaskog nga motibasyon. Amo ra ang gintunaan kang kalalat-an ni Oedipus, nagdara kang tahu sa bulan. Ang pagsikad ko sa rayu kag bag-o nga lugar parehas kang Masbate nagbayaw kanakun labaw sa iban ko nga inagyan. Matyag ko ako si Marco Polo ga-tais kang Tibet ukon si Columbus nag-dungka sa America!
Samtang ako gina-ili-ili kadyang damguhanun, naglabay ang anghel ko nga abyan, naga-yuhum-yuhum. Siempre wara tana paglupad – gasakay sa traysikel paagto man sa Masbate City.
Alas singko-emedya run ako kaabot sa syudad. Bara-banglidun ang palibot – mga karsada ga-saka-naog. Ang pantalan lang ang naba nga lugar. Gahirab run ang busong ko. Gapangita ang ginhawa ko kang kan-on pero wara. Sa sabaw kang arrozcaldo na-uli-ulian ako.
Sirum run kang nag check-in ako sa sangka hostel marapit sa pantalan. Mga alas-otso, nagwa ako sa pagpangayam kang tumandok nga raha – unaw Masbatinhun. Sa akun pagkadismayado, Jolibee lang ang nasapwan ko. Nag-order ako kang chickenjoy, coke, peach mango pie, extra rice kag extra gravy – mga pagkaon nga gusto ka mga bata. Nadumduman ko si Araw.
Busog ako nga nagbalik sa hostel. Ginpagwa ko ang mga gamit sa akun bag para kamadahun liwan: biking tools, mga bayo, toothbrush, deodorant, pasalubong nga brownies kag butterscotch, tarak-tarak ni Araw, kag “The Compleat Marriage”, sangka libro nga nagatuytoy sa mayad nga pag-asawahay.
Hublas ang dingding sa akun kwarto luwas sa sangka sulat-patakaran kang hostel. Temprano pa ang gabii. Ginbasa ko ang mga chapters kang libro: buligi ang imo kaimaw, lipaya ang imo kaimaw…nagrigingring ang akun cellphone. Si Ruth.
Sa umpisa palang, hindi tana gusto sa dya nga panglakarun apang nanginbabaw ang akun kagustuhan. “Hindi kaw magkabalaka, maabot ako bilog ang lawas, mabaskog kag gatindog”, yamuhat ko. “Gindara mo ang libro?”, pamangkot na. Pirmi na ako gina pahanumdum nga basahun ra. “Huod, tanan na nga bug-at sa akon likod”. Makahulugan ko nga sabat. “Ikaw gid man kanakun”, sabat na.
(Sunod: Masbate City – Sorsogon – Albay – Virac, Catanduanes )
Balay Sugidanun 
San-o kadya sugpon na? hehehe, sagad-sagad ba magsulat. ^^
LikeLike