“Ang pagpamana daw sugal ria. Indi mo ma man-an kon dimalason ikaw ukon swertihun. Amo nga rugya kaw lang pamana sa rapit. Para nga kon sakiton kaw gani kang bana mo, dali lang mag-uli sa balay. Maano timo to sa Korea man? Perti tana to ka rayu. Rugya tana bisan manuggarab lang bana mo hay marapit mas mayad”. Amo dya ang katapusan nga linyada ni tatay kanakon kang maglisensya ako nga mamana kang Koreano.
“Ano? Mamana ikaw kang Koreano? Ti Koreano gid haw? Sa diin kamo kara nagkilalahay? Sa kaduro kang nagapamasyar kanimo, Koreano gid tana imo ginpili? Sigurado kaw run dyan kari-a?” Daw armalayt nga nagaarak ang mga paramangkotanun kang akun mga amiga kag kaimaw nga mga maestra kag maestro sa sangka public high school nga akun ginatudluan.
Matuod nga duro ang nagapamasyar kanakun. May pulis, politiko, maestro, obersis, negosyante nga muslim, sakristan, balo, may asawa, tambay, estudyante, kag buang. Hamak timo. Tanan run lang! Pero wara gid tana nagpitik akun birik. Ayte kon birik lang ang basehan sa tawag nga pagpamana, daad kato pa kang estyudante pa lang ako. Sa matuod nga istorya wara sanda nakapasar sa akun istandard nga ginatawag. Bukot amo ra ang akun suruklan sa pagpili kang paraman-on. Gusto ko pareho kami kang panan-awan sa kabuhi, nga amo ang pagtukod kang mayad kag masadya nga pamilya, nga bisan maglupad pa ang mga pinggan kag kaldero sa bintana ukon madura ang gugma, dyan gyapon ang amo nga panan-awan, gwapo kag gwapa ang amun mangin kabataan (improving the race kabay) lawid nga kabuhi kag istable nga pangabuy-an. Ang katumanan kang dya nga mga handum nakita ko kay Bruce, sangka Koreano nga gintugpo kag ginpatigayon kang akun magurang sa Korea. Amo nga wara run ako namati kay tatay ukon sa akun mga amiga kag mga kakilala. Batok kananda tanan, naglupad takun pa Korea.
Katong Enero 24, 2001 isara ako sa mga pasahero kang Korean Airlines. Bitbit ang sangka maleta kag tatlo ka paper bags nga buta kang mga de-lata, uga kag noddles. Pangaman dya ingkaso nga indi ko dayon masaw-an ang mga pagkaon nanda.
Pagduut kang riring kang eroplano sa lupa, nabatyagan ko run nga rugya run ako sa lupa kang mga singkit nga tawo nga mahilig magkaon kang Kimchi. Nakaduyu ako kang makadali. Ano ayhan nga kapalaran ang nagahulat kanakon?
Nagsinumbali ang bitbit ko nga paper bags sa lima ko nga wala samtang ang tuo ko nga alima nagaguyod kang maleta. Nakita ko dayon tana sa mga nagaturompok nga mga tawo nga nagahulat sa guwa kang Arrival area. Tingala lang man ako kon andut nakita ko dayon tana. Wara ako nabudlayi sa pagsagap kana nga kon lantawon ko lang tanan ang hitsura kang mga nagahurulat, puro pirot ang mga mata. Siguro bangud nga darwa ka beses ko run tana nakita kag na imaw sa manila kato kag nahimutadan ko man ti husto ang ana mga kodak nga ginpadara na kanakon imaw ang sangka set nga lotion nga para gali to sa pungyahon. Hala ko takun ka pamanyos sa akun butkon. Tingala lang ako nga awot pa sa patay nga kuol kon tatakun.
Ang masadya, sa sobra na nga dali mag-alaw-alaw kanakun nalipatan na ang jacket nga pang winter. Siguro bangud sa nagasirinamo ko man nga baratyagun , wara ko nabatyagan ang karamig, ukon basi man duro ang balon ko nga init sa akun lawas. Siguro kon sa mga ba-og pa, nauga run ako sa sobra nga kainit sa Pilipinas. Wara ko nabatyagan ang karamig kang panahon hasta nakaabot kami sa Gimhae Airport hasta sa balay nanda sa Busan. Gintanyag na man ang ana jacket nga ubahon kag itugro kanakun pero hay daw si Gabriela Silang ako sa kaisog sa pagpamatok kag naghambal nga “I’m ok!”.
Pag-abot namun sa balay nanda, rugyan run sa sagwa kang balay nagahulat si nanay na kag bitbit ang jacket nga nalipatan. Kurong ang buhok ni Ugangan Baye. Kon lantawon mo sa marayu ang ulo na daw cup noddles dya nga wara pa natubigan kang mainit nga tubig. Kag si ugangan laki nagapungko sa salug, nagasandig sa dingding rapit sa gawang. Baldado ang mga kahig kag nagaigud lang. Sa atubang na ang sangka putot kag timbulog nga lamesa nga buta kang pagkaon. Dayon putos ni Ugangan baye ang jacket kanakon samtang sige purutika na nga bisan sangka tinaga wara gid ako naintindihan. Kato, kag nakabatyag ako kang karamig.
Daw haros wara ako ti tandugon sa mga pagkaon nga nahuyang sa akun atubang. Pero kinahanglan ko magkaon. Basi magsungon sanda. Kag haros wara man ako ti tinurugan sa una nga gabi-i nga pagturog sa anda balay. Primero ko nga magturog sa mainit nga salog nga ginatawag nanda nga Undol.
Aga pa nagtiringkadol ang mga kaserola kag labador sa kusina. Bugtaw run si Omoni. Panawag kang nanay sa Korean language. Ginlantaw ko ang relo sa dingding, alas kwatro pa lang sa kaagahon. Kada aga daug pa ni Omoni ang alarm clock. Kon ang alarm clock nagakapaltos kag nagakaubusan kang battery, si Omoni wara.
Una ko nga natun-an sa training center para sa mga asawa kang Koreano kauna, ang pag-insa ukon pagtahud. Importante gid dya sa relasyon sa panimalay kag sa sosyodad. Halin sa pagbugtaw “Annyeonghi Jumosyeossoyo?” , antes magkaon “Jal mokesumnida”, tapos kaon “Jal mokossumnida”, paghalin sa balay ”Tanyo ogesumnida”, may masug-alaw sa dalan bisan indi kilala “Annyeong haseyo”, pag-abot sa balay “Tanyo wassumnida” , sa pag-agda sa pagkaon, “Jinji tuseyo” hasta magturog “Annyeonghi jumuseyo” . Wara ti katapusan nga insa. Pero gatingala lang ako sa mga tawo sa 2nd floor, mabungguanay lang kamo, bisan ingaw ka kuti nga limog wara gid. Daw nami paangyusan.
Ginhikot ang amun kasal. Bisan nakasal run kami sa Manila kato. Dya bilang pagpakilala sa pamilya, mga paryente, abyan kag kakilala kanakon bilang bag-o nga miyembro kang andang pamilya. Wara ti mga abay kag wara man ti maninay kag maninoy. Simple lang ang seremonyas kang pastor. Ang indi simple amo ang akun tatlo ka inches kadamol nga make-up kag peke nga mirok. Ang wedding gown ko nga daw bayo ni Cinderella sa libro kang fairy tales kauna. Taas nga takong kag bongga ko nga yuhum nga daw kadangat run sa akun talinga ang akun ngiwi-ngiwian. Bisan si Bruce nag misok kang tatlo ka beses nga naga nganga ang baba sa ana nakita. Daw indi magpati nga ako dya, ang ana parangasaw-on. Uhum!
Mabatyagan ko ang nerbyos ni Bruce kang pagsindi na kang kandila nga wara dayon nagdukot ang kalayo. Kang nagkudog ang limog na sa pag sabat nga “Ye!” ukon Yes! sa pastor. Kang nagbungguanay ang amun mga ulo pag bow. Kag kang paghulog kang corsage halin sa dughan kang amerikana na. Nagkaradlaw ang mga tawo kang ginpurot pa dya ni Bruce kag ibalik sa ana bulsa, sa dughan ayon kang amerikana. Samtang ako, kalmado, nagayuhum-yuhum nga daw sa nayugit kag nagapanilag lang. Sunod sa ilig.
Natapos ang seremonya kag ginsundan kang picture taking. Halin sa mga ginikanan kag bag-ong kasal. Proxy ang akun ginikanan, sangka mag-asawa man nga Koreano nga kakilala sa simbahan. Nadumduman ko si Tatay. Mabawi lang garing ako pag-uli namun sa Antique. Plano ko magpakasal liwan rugto sa simbahan kang Aglipay. Aglipay abi si tatay. Sunod sa pila ang mga paryente, mga abyan kag mga kakilala.
“Popo!” “Kiss!” Singgitan kang mga tawo! Nagtupa ang nagakudog nga bibig ni Bruce sa akun uyahon. Amo man ang pag flash kang camera. Palakpakan ang mga tawo! Masadya ang tanan!
Alas onse ti aga nag-umpisa ang kasal. Kag natapos dya pasado alas dos. Nag-uli kami sa balay para magbow pa gid sa akun mga ugangan. Tapos gindawo kanakun ang sangka sobre nga may sulod nga 300,000 won. May ana man ni Bruce. Balon kuno namun paagto sa Kyeongju City. Rugto kami ma-honeymoon. Kadimalas ni Bruce. Red flag!
(PAGAPADAYUNON)
____________________________________________________________________
Si Linda Casalan Arnaez-Lee ginbata sa Pantao, Sibalom, Antique. Nagtapos kang BSED Math sa St. Anthony’s College, San Jose, Antique. Nag-eskwela TESOL sa IH Toronto, Canada. Nakatudlo tatlo ka tuig sa SAC-High School kag tatlo man ka tuig sa Caluya National High School. Nagauli kadya imaw ka anang pamilya sa Busan, South Korea, 11 run ka tuig. Nagtudlo English sa mga private academies kauna kag nangin librarian sa sangka public high school (Kyeongnam High School-exclusive for boys). May tatlo ka bilog nga bata. Kadya, naga part-time sa Dongsa muso (Barangay Hall or community center) sa mga mal-am, kalabanan mga ajummadul kag halmonidul (50s to 60s married women and senior citizen). Tana man aktibo nga miyembro kag coordinator kang mga grupo kultural sa HanFil (church community) kag IEAK group (International English association in Korea).
Balay Sugidanun 
@cathy and jjwoo0317: Salamat ^^
LikeLike