Kahilwayan ni John Iremil E. Teodoro

MASANGKA semana rën nga nagatinipon-tipon ang mga estudyante sa kolehiyo kag unibersidad sa Hong Kong sa pagprotesta sa gobyerno kang Tsina tëngëd wara sanda it kahilwayan sa pagpili sa andang mangin lider. Wara sanda nagsëlëd sa andang mga klase kag imaw ang iban nanda nga propesor kag iban pa nga tawo malinëng sanda nga nagarali. May darwa ka bes nga may gin-teargas ang mga pulis kananda.

May mga indi pisikal nga makaimaw kananda pareho kang mga sa elementarya kag haiskul. Nagasibit sanda kang pin kang kanaryo nga payong ukon kang kanaryo nga ribon sa dëghan ayon. Kahapon, ang profile picture ko kag cover photo sa akën Facebook gin-islan ko kang kanaryo nga payong kag ribon bilang pag-imaw sa mga taga-Hong Kong para sa kampanya nanda para sa demokrasya.

Katahëm sëlngën ang protesta nga dya sa telebisyon—mga tawo nga ang ginapakigbato ang kahilwayan. Maano pa abi ang sangka tawo kon bëkën tana it hilway? Kag kanami pamensarën nga kabataan ang mga nagapanguna sa dyang protesta. Hambal ko gani sa mga estudyante ko, sëlnga ninyo ang mga nagaprotesta sa karsada sa Hong Kong, mga kaedad lang ninyo ria. Nakita ninyo ang inyong gahëm nga mga estudyante kon kamo mahiliusa?
Amo ria nga tëdëk gid ang akën pagpangamuyu para sa kaluwasan kang mga nagaprotesta sa Hong Kong kag daan mangin madinarag-ën sanda. Mayad lang gid nga may social media pareho kang Facebook, Twitter, kag mga blog site. Siyempre wara ang mga dya sa mainland Tsina nga sa diin bawal magreklamo kontra sa gobyerno.

Ang sangka gobyerno nga ginadumili ang hilway nga pagpabutyag paagi sa paghambal kag pagsulat, sangka gobyerno nga rakë ginatago. Indi dya masarigan hay laban nagawaslik-poder dya kag indi gusto sawayën ukon komentaran ang anang mga desisyon kag polisiya. Ang kakulangan kang transparency kahigayunan aged mahimu ang kurapsiyon.

Rëgya sa Filipinas, may demokrasya kita. Hilway kita magpili kang atën mga lider. Ugaring siyempre, bëkën it perpekto ang atën nga demokrasya tëngëd masyado karayë ang antad kang mga manggaranën sa mga imol, kag indi hamak nga mas rakë ang mga pobre. Ti kundi kon mag-eleksiyon gani, ginabakal kang mga may manggad (ginpabalhasan man nanda ukon gintakaw) ang boto kang mga imol nga handa ibaylo ang boto para sa lima ka gatos ukon sangka bag nga bëgas kag groseri.

Rëgya sa atën pungsod, may kuwarta kaw lang, indi kaw gid mapriso bisan may sala ikaw, kag kon mapriso kaw gid man, puwede mo pahulagën ang imo kuwarta para abi puwede kaw lang ma-hospital o ma-house arrest. Kon manakaw ikaw kang sangka selpon, sigurado mapriso gid ikaw sa ordinaryo nga prisohan. Pero kon manakaw ikaw sa gobyerno kang minilyon, espesyal ang imo prisohan. Guwardiyahan pa ikaw.

Rakë man it kakulangan ang atën demokrasya, mas mayad man dya gihapon kaysa wara. Bisan nga ginapatay ang mga peryodista rëgya sa Filipinas, may kahilwayan gihapon ito sa pagpabutyag. Mas hilway gihapon sangsa iban nga pungsod ang atën midya. Mahimu natën sawayën ang atën gobyerno kag hilway kita sa pagbasa kag sa pagbantala kang atën mga opinyon.

Ikarwa rën kita nag-People Power agëd ibalik ang demokrasya nga ginlapak-lapakan kang mga kurap nga presidente. Sigurado ako nga amo dya ang nangin modelo kang dyang “umbrella protest” kang Hong Kong kadya. Nalipay man gani ako nga maman-an nga may pira ka mga Filipino ang nagapakigbuylog sa protesta nga dya.

Hambal kaina sa balita, sa BBC World kag sa 24 Oras, minilyon rën ang nalugi sa Hong Kong tëngëd sa protesta nga dya. Masakit dya para sa pagdumarahan kang Hong Kong hay ang Hong Kong siyudad nga negosyo kag ganansiya ang esensiya. Pero nami pamensarën nga bisan kuwarta ang panëlëng natën sa Hong Kong, buhi gali gihapon sa kasingkasing kang kabataan rugto ang pagpakamahal sa kahilwayan nga sangka dëna nga kinamatarëng natën nga mga tawo.

[3 Oktubre 2014
Syudad Pasig]