Ang Retrato Kauna & Kadya ni Joselito “Pajo” Padulla

Isara sa mga nahamut-an ko gid kang urihi ko nga pag uli sa amon banwa pira ka tuig ron ang nagriligad amo ang pag-ukay kang mga dumaan nga retrato sa baul ni nanay. Naglumpiga gid ako sa salog kag magsipad-sipad kang mga retrato nga black and white, ang iba brown ang color (o kun sa lengguwahe ka mga manugkodak amo ang ginatawag nga “sepia”). Ang natungdan nga mga retrato daw mga daan nga papel lamang kun turokon. May pinasahi nga dapug, budlay i-muwestra o kun hubadon sa tinaga apang kun nakakita kamo kang daan nga papel nga nagbuhay sa baul, lanto niyo gid kun ano ang akon ginatumod. Ang iba sa kadiya nga mga retrato gisi ron samtang ang iba may mga litik nga nagakurit sa mga laragway nga naimprinta sa papel. Buot sayudon, daan ron kag daw wara ti bili o kun kahulugan.

Apang sa mga nakakilala kang mga tawo o kun lugar nga ginarepresentar kang amo nga mga laragway, ang daan nga mga retrato bukon lamang papel kag imprenta nga daw igo lamang inugtablog sa binit o kun sunugon sa dalunghan. Ang daan nga mga retrato daw bagay kang time machine nga hinali nagatugro kang kabuhi sa mga baratyagon kag eksperyensya kang nagligad. May mga baratyagon kang kalipay, kasubo, kaugot, kaham-ot, kahidlaw, kahisa, kaimon, pagdayaw, pagkamayha, kag duro pa gid nga imaw kang nostalgia. Kun ang paghigugma halimbawa kang baratyagon, diya pwede man nga mapadumdom paagi sa mga retrato. Kag ang labi nga importante sa tanan, diya nga mga baratyagon nga nagabalik paagi sa mga daan nga laragway indi peke o kun damgo lamang kundi matuod-tuod gid.

Ang sangka tawo nga may kaangtanan sa retrato nga ana ginalantaw mahimo nga makabatyag sa liwat kang ekspreyensya nga ginabalik kang amo nga retrato. Sa banta ko may paathag ang diya nga phenomenon sa patag kang sikolohiya. Apang sa akon nga opinyon mayad pa nga mas magpabilin ang eksperyensya bilang lab-as, preska nga wara pa mahubad kang siyensiya agud to nga daw mas puro kag matinlo.

Samtang ginabukad ko ang mga daan nga retrato, nag ingod pungko si nanay kanakon kag ana ginpakilala ang mga tawo sa retrato. Gin-estorya na man kanakon kun sa diin ginbuol ang retrato, ano ang okasyon kag kun sin-o ngaran kang mga tawo nga imaw na. May mga retrato sanda kang mga daraga pa sanda kag soltero ni Tatay kaimaw kang anda nga mga barkada. Ang kalabanan nga ginasuksok nanda amo ang pantalon nga ginatawag bell bottom. Dayon bisyo si Nanay kag magkuon nga kun mag-agi gani ang mga laki nga nagasuksok kang bell bottom nga delargo hay nagatap-ok ang yab-on. May pinasahi man nga korte ang andang bulog o kun peluka.

Luwas sa mga pamayo o kun pamiste kauna, naobserbaran ko nga wara gawa ti iba nga posing ang mga tawo kun magpakodak kato anay. Kalabanan sa mga laki may sigarilyo sa baba kag tiso lang kun magtindog o kun magpungko. Kag talagsa lang gid sa malaka ikaw makakita kang daan nga retrato nga may nagangirit. Haros tanan pormal nga nagaturok sa kamera kag kun kis-a gani daw haros nagadumot pa nga matarom kun magturok.

Lain tana sa kadya nga panahon nga uso ron ang sari-sari nga mga posing kun magpakodak. Kalabanan nga posing may “V” sign o kun nagabayaw kang darwa ka tudlo sa alima nga daw nagapakita kang number two. Nauso man ang ginatawag nga selfie o kun ang pagbuol kang retrato sa imo nga kaugalingon, dayon patarawis kang imo nga bibig nga amo ang ginakuon roman nanda nga duck face. May diyan man nga iba nga nagapahabok kang anda pungyahon nga amo ang ginatawag nga puffer face.Ang iba kadya mahilig man mag jump shot o kun magpabuol kang retrato samtang nagatumbo nga daw nagalutaw sa hangin. Masami may mga malyag man magpakodak nga nagapalibat-libat, nagapadiwal kang dila o kun nagapakiwi kang anda bibig nga amo ang ginatawag nanda nga wacky shots.

Sari-sari ang rason kun tungod sa ano nga malyag ang kada sara kanaton magparetrato. Bisan ano pa ang tawag, pa-piktyur, pabuol ka retrato, o kun pakodak. Bisan ano pa ang gamit sa pagbuol ka retrato selpon man, digital camera, ipad, manuwal nga may film, o kun polaroid nga insigida naga-imprenta kang imo piktyur. Bisan ano pa ang pormas, printed, gina-post sa Facebook, Instagram, Flickr o kun ano pa nga social media websites. Sa pihak kang kaduro nga mga pamaagi, ang retrato naga preserbar kang tiyempo nga lumalabay nga mahimo indi ron maliwat. Gani indi kaw magmayha kun malyag kaw magpakodak. Ipautwas ang ginabatyag, dayon posing kag magngirit hay para manami turokon ang imo nga profile pic.

Ti, dali, mapa-kodak kita.