Tula sa Bikol at Filipino ni Kristian Sendon Cordero mula sa CANTICOS: APAT NA BOSES (UST Press, 2013)

An Aking Agta Na Ibinahog
An Saiyang Mga Muro

Tinilad kan aking Agta an saiyang mga muro
tanganing saru-sarung ipambahog
sa uwak na mawot niyang madakop.

Kan guminaro na ini huli sa labi-
labing kabasugan, kinugos niya tulos
an bagong ataman, dinangdang
sa saiyang daghan. Ipapaara niya
ini sa kinaban—

Taud-taud may nakasabatan siyang gurang
na kolor talaud an buhok, na tulos naghapot:
“Anong nangyari sa saimong kamot?”

Itinuga kan aki na kinakan na ini
kan saiyang bagong ataman: “Baku man makulog.
Dai ngani nagdugo.”

Ini an patanid kan gurang: “Kakaipuhan mong
bahugon an ataman na iyan, kan saimong mata.
Pagkatapos nin tulong bulan, hahagadon
kaini an saimong tulak, dangan an apdo.”
“Pigpapatakot mo lamang ako,”
simbag kan aking Agta.

“Mas orog na makinakan
an takot na inaataman.”

*

Nagpupuon nang magsiyap an uwak
asin nararakdag an pirang balukag
kan sunod niyang makasabatan
an sarung aking Unat na dai man na kamot.
Hinapot niya ini: “Hain an saimong gamgam?”

“May gurang akong nakasabatan asin kinakan
an sakuyang gamgam. Habo ko kutang itao
kayâ lang riribayan niya daa nin bagong puso.”

“Ta na pa’no an saimong puso?
Anong hayop an binahog mo kaini?”
Hapot kan aking Agta.

“Kan buminatluy ako sa pinapangalad
na danaw kun sain naglalayog papuli an gabos
tang gamgam pati an iba pang kalag
kan gabos na nagadan sa satuyang pangataman—
Duman sa aagihan mo pag-abot mo sa puro
nawara na sana bigla an dati kong puso. Nahulog
sa danaw nin kawaran o ‘baad dagos na ining napukot—

Kinakan kan hayop na duwa an payo:
an mayong pakilabot,
an mayong pagkatakot.”

Ang Batang Agta Na Nagpakain
Ng Kanyang Mga Daliri

Pinutol ng batang Agta ang kaniyang mga daliri
nang may maipakain nang unti-unti
sa uwak na ibig dakpin.

Nang tuluyan na itong napaamo
dahil sa labis nang pagkabusog, agad niya
itong niyakap at idinarang sa dibdib.
Ipagyayabang niya ito
sa buong daigdig—

Maya’t maya, isang matandang kakulay ng tagak
ang buhok ang kaniyang nakasalubong,
agad itong nagtanong:
“Napa’no ang iyong mga kamay?”

Inamin niyang kinain na ito
ng bagong alaga: “Hindi naman masakit.
Dahil hindi dumugo.”

Nagbabala ang matanda: “Kakailanganin mong
pakainin ang alaga ng iyong sariling mata.
Pagkalipas ng tatlong buwan, hihilingin nito
ang iyong tiyan, kasunod ang iyong apdo.”
“Tinatakot mo lang ako,”
tugon ng batang Agta.

“Mas masidhi ang gutom
ng inaalagaang takot.”

*

Nagsimula nang sumiyap ang uwak at malagas
ang ilang balahibo nito nang makasalubong niya
ang isang batang Unat na wala ring kamay.

Inusisa niya ito: “Nasaan ang iyong alaga?”

“May nakasalubong akong matanda at kinain
ang tangan kong ibon. Ibig ko sanang tumanggi
ngunit may bagong puso raw siyang ipanghalili.”

“Bakit, anong nangyari sa puso mo?
Anong hayop ang pinakain mo nito?”
Tanong ng batang Agta.

“Nang tumawid ako sa ipinagbabawal na lawa,
na nilalandas pabalik nang mga nahuli nating ibon,
pati ng mga kaluluwa ng mga nangamatay
sa ating mga pag-aari—

Doon sa tatahakin mo pagdating mo sa dulo,
naglaho na lang bigla ang dati kong puso.
Nahulog na lamang ito sa lawa ng kawalan
o baka tuluyan na itong nabulid—

Sinila ito ng hayop na may dalawang ulo:
ang walang pakialam,
ang hindi natutulig.”

Described as the enfant terrible of Bikol contemporary writings, Cordero is a widely anthologized writer in the country today. He has five poetry collections in Filipino and Bikol. His recent collections are Canticos: Apat Na Boses (UST Publishing House, 2013) and Labi (Ateneo de Manila University Press, 2013). He co-edited an anthology of essays, The Naga We Know (Anvil, 2013) with Paz Verdades Santos. Before the year ends, he is set to release his first anthology of short stories, Kulto ni Santiago (University of the Philippines Press) and his first full length film Angustia, produced by Cinema One Originals.

At a young age, Cordero started honing his writings through formal literary workshops offered by Kabulig Writers Group in Naga City, the Ateneo de Manila Institute of Literary Arts and Practices (AILAP) and the University of the Philippines Institute of Creative Writing (UP-ICW). He has received literary prizes from the Premio Tomas Arejola Literary Prize, Homelife Poetry Contest, the Palanca for poetry, fiction and essay, the 6th Madrigal-Gonzales Best First Book Award, the NCCA Writers’ Prize for Bikol poetry in 2007 and the Maningning Miclat Poetry Prize in Filipino, in 2009. His third book, Pusuanon: Mga Bersong Bikol was a finalist in the 2007 National Book Awards for Best Poetry. In 2011, he published a translation to Bikol, Rainier Maria Rilke’s selected poems, Minatubod Ako Sa Diklom (Ateneo de Naga University Press).

As an academic based in the region, Cordero continues to be active in Bikol literary and cultural scene through his many advocacies and participation in various literary and art workshops, read-along series, conferences and other cultural events that promote literature and scholarship, civic participation, environmental concerns and cultural regeneration. He has delivered his scholar papers on literature and culture here and abroad. He is a founding member of the Burikbutikan Artists Collective, a group of local visual artists and writers that spearheads art exhibits and cultural forums particularly in Camarines Sur. He is also a board member of Philippine PEN International.

Cordero also serves as consultant and translator for the U.P. Surian ng Wikang Filipino, National Commission for Culture and the Arts, and the Komisyon ng Wikang Filipino. He has represented Bikol in the Philippine International Writers Festival in 2009 and 2011 respectively. Cordero writes a regular column on arts and culture for Bicol Mail and Vox Bikol and is an assistant professor at the Ateneo de Naga University.

Teksto at Litrato mula sa Makata. Isang dagyaw sa ika-tatlong taong anibersaryo ng Balay Sugidanun at ika-13 na taon ng pagiging mabuting magkaibigan nila ni Pangga Gen, mula pa sa kanilang masasayang araw ng pag-aabang at pagkapanalo sa Home Life Poetry Section ni Tito Leo (Dr. Leoncio P. Deriada) – GLA.