Kang sa Belison pa ako, wara ako pagsugti ni nanay kag ni papa nga magtuklad-tuklad. Sangka bes, Semana Santa, nagdesisyon nga matuklad sanday papa kag mga abyan na sa bukid kang Madlakat. Sa Igtuba tanda maumpisa paagto sa Sibalom kag San Remigio. Gusto ko gid raad kato matawas. Ugaring hina kuno ang akon dungan. Kag budlay kuno dya sakaun. Ma-madla ikaw kuno. Amo nga ginpangaranan dya nga Madlakat. Kang nagapreparar sanday papa kang andang balon (nagraha tanda kang sinanlag nga manok kag ginputos sa dahon saging ang kan-on) hala man akun pangabay nga matawas raad ako. Liwat-liwat ko kuon nga, “Matawas ‘ko, ay.” Gingasdan lang ako ni papa. Kang mga kasanagon, sadya sanda nga nagpanaw. Ginsunod ko sanda turok parayo halin sa gate nga kawayan kang amun compound. Pagbalik ko sa balay para maturog liwan, naghibi ako sa akun ulunan.
Pero tuod nga hina gid man kuno ang akun dungan. Ginpamatuod dya kang mga siruhano nga ginaagtunan namun imaw kang lola ko para magpabulong ukon magpa-schedule kang hilot, hikaw, o kon ano pa nga mga paobra. Kato gani, sangka gabii, nakulbaan sanday nanay kang wara ako makabalik turog kang nagguwa ako para mangihi tungang gabi-i. Gali, naglagyu ako pagto sa mariit nga lugar. Pero nadumduman ko lang nga nasilaw ako kang nakaagi ako sa dalan nga may sulo kag ginalahay ako kang mga ayam. Natingala ako nga andut digya takun kag wara ako ti tsinelas. Nagdali-dali ako uli nga duro kulba. Pag-abot ko sa compound, may bitbit nga flashlight sanday nanay kag ginasagap nanda ako. Pagkasunod nga mga adlaw, ginpa-siruhano ako ni nanay. Kuon kang siruhano, may sangka puti nga engkantada nga balo kuno kag baw-as nga gusto na ako bul-on, gusto na nga i-adapun ako hay daw patas kuno kami kang anang bata nga napatay. Umpisa kato, nagpati man ako nga hina gid man ang akon dungan – dali ako sulayun, dali nga mabihag kang mga elemento sa talunon. Amo nga indi gid ako pwede magtawas sa pagtuklad sa bukid. Amo nga kon mangahoy gani kami sa bantud o sa banglid, kinahanglan may balon gid ako nga luy-a, kag magpang-abi-abi sa dalan nga mariit hay nali may masandad.
Pero didya sa Mt. Cristobal, wara ako ti dara nga luy-a kag wara ako nagpag-abi-abi sa trail. Labaw sa tanan, wara ko ma-experience ang mga weird nga naistoriya nanda parte sa bukid nga dya. Gusto ko raad mabatyagan man ang daw may mga masluk nga nagaturuk kanakun samtang nagatuklad. Wara. Maan. Badwis ko takun. Nali kapoy lang ko.
Antes ako magsaka idya, nagturuk ako kang sine nga Life of Pi. Nabasa ko ang nobela nga dya daw mga 2004 o 2005 pa. Nanamian ako sa nobela. Sa campsite sa Mt. Cristobal, nabinag-binag ko dya – labi run gid ang importansya kang atun mga ginapatihan. Andut nagapati kita sa Diyos? Ang sangka tawo bala, maman-an na ang mayad kag bukut maski wara nagapati sa Diyos ukon nagapati sa raku nga mga Diyos? Bukut bala kadu kon mapati kaw nga tuod ang mga kama-kama, mantiw, engkantada, tayhu kag iba pa? Ako takun, gusto ko maman-an ang lain-lain nga bersyon kang istorya. Amo nga hilig ako magbasa man kang mga fantasy patas kang mga ginsulat ni J. R. R. Tolkien hay para kanakun nagapadalum kag nagapabugana dya kang akun imahinasyon. Kon kaisa may mga karakter sa nobela nga gusto ko masug-alaw ukon maimaw sa bukid nga ginasaka ko. Tungud ang imahinasyon para kanakun, pinakamanami nga ginregalo kang Diyos kanatun tanan. Kag gusto ko magpati nga bangud dyan kara, kadya, baskug run ang akun dungan.
Balay Sugidanun 