Featured Illustration: “Broship of the Ring” ni Gerry Mak (http://www.lostateminor.com)
Mga Tinuga nga Makasakay mo sa Bus*
Mike Orquejo
Duro nga klase ka mga tinuga ang pwede mo makasakay sa bus, wara’t sapayan ang mga nanari-sari nga mga kundoktor kag driver. Sa sulod kang sarakyan, nagapanugidun ang mga purungkuan kang kasadya, kasubo, kag kataka kang mga pasahero. Ang pagka-inosente kang mga estudyante, ang kalipay kang mga OFW kag kang mga nangamuhan halin sa Manila, ang kakunyag kang mga bakasyonita, ang kabudlay kang mga bolantero kag manuglibod, kag ang pagkataka kang mga suki nga empleyado. Kuon gani, ang kabuhi kang tawo, byahe – may nagapanaog, may nagasaka; may kurbada, may tadlung; may oras sa pagpreno, may tiyempo sa pag-over take; may nami nga dalan, may lubak lubak man; kis-a sa front seat ikaw nagapwesto, kis-a sa likod; kis-a gutok, kis-a halog kag masulhay ang imong pagpungko. Kag may sari-sari nga klase kang mga tinuga nga pwede mo makadungan sakay sa Ceres, RM o kun sa Lucky Charm. Kun pirme ikaw nagabyahe sakay sa bus, indi gid ikaw manigbag-o sa mga tawo nga dya:
1. Ang Mangunguma – may dara nga kamote, mais, niyog, sap-ang, banayan, saging, bugas, paray kag kun ano ano nga mga laswa nga nabutang sa kaing. Masami ginabuligan kang kundoktor magbutang kang anang dara sa compartment.
2. Ang Mangingisda – may dara nga balde, may sulod isda kag ice kag may bitbit nga kilohan kag tiny nga plastic. May belt bag pa kis-a.
3. Ang Namulaw sa Namatyan – turog kag sa masami nagapisik kun maglabay sa kurbada ang sarakyan. Kis-a nagakawas man sa purungkuan.
4. Ang Lipong – seri-segunda lang sa mga namulaw sa namatyan. Wara man tana nagaturog pero mga 100 meters away tana nagapanaog sa anang paranaugan. Indi maka-timing kun san-o matuktok sa holding bar kang sarakyan
5. Ang Excited – ang antithesis kang lipong. Tama tana ka excited manaog nga gina papundo na ang sarakyan 100 meters bag-o ang anang paranaugan
6. Ang Umang-umang – talagsa lang gid tana makadungan. Ginatikitan kang kundoktor pero kun sukton, piriton na nga nakabayad run tana kag awayun na dayon ang kundoktor. Ma eri-english kang “I will report yu to the DOLE. I hab the customer right.” Sara pa lang man ang nakadungan ko hasta tulad
7. Ang Umang –madasig nga nagasakay dungan kang iba nga pasahero. Maman-an lang nga umang kun masuffocate ang ingud na nga pasahero sa anang dapug. Ginapundo sa pulis station para panaugon. Sara pa lang man ang nakasakayan ko hasta tulad.
8. Ang Tikalun – magahod. Abi na tana ang tag-iya kang Ceres Liner. Nami sangsangan kang tiket ang anang baba. Duro duro ang anang kaliwat.
9. Ang Friendly Neighborhood – mga pasahero nga mahilig mamangkot sa mga bag-ong sakay kang “ay mare, diin kaw maagto?” dayon na sugpunang kang “ dali, rudyaay pungko, ingod kita” kag iistorya na dayon nga ang kaldero ni Juan nabuslot kag ang pinggan ni Pedro napingas.
10. Ang Kuripot – pirme nagareklamo nga mahal mahal gid ang pamasahe. Ikumpara na ang tiket na kang sarang tuig kag mamangkot nga andut tam-an gid ka mahal ang pamasahe kadya. Ginabasa na nga daw pocket book ang tiket kang kundoktor, concentrated kag kag indi maawat.
11. Ang Kundoktor Wannabee – kun pamangkuton kun diin manaog, ang anang sabat, “sa kilometrahe 40” o “kun sakilometrahe 36”. Bukot dya ngaran kang mga barangay. Amo dya ang numero nga dapat i-punch kang kundoktor sa tiket. Rare species nga mga pasahero.
12. Ang Bulag kag Bungol – ang pinaka kaluluoy nga pasahero. Lain nga destinasyon ang anang nasakyan. Abi na Culasi, San Jose lang gali. Mareklamo sa kundoktor pero wara man ti mahimo kundi maturog sa police station kun alang alangon nga wara ti nagabiyahe pa Norte.
13. Ang Boarder – masami makadungan kun Biyernes hapon. Estudyante tana halin sa syudad nga may dara nga bahul nga travelling bag, buta kang ralabhan.
14. Ang Baganihan – indi magpungko bisan may purungkuan. Ambay man gani kun ano ang kabangdanan.
15. Ang Nagabusong – nagasururuka sanda. Ugh.
16. Ang Taga North Pole – pirit nga ginabuksan ang bintana bisan nga tama karamig ang hangin
17. Ang Estudyante – may dara bag kag masami nga wara ginatikitan kang kundoktor. Lima ka pesos lang ang anang ginabayad
18. Ang Diyosnon– nagapanguros sa tanan nga malubsan nga kapilya kag simbahan, kis-a pati sa patyo kag mga Lunok.
19. Ang May Sakit sa Bato – nagapapundo kang sarakyan para mangihi sa puno kang saging, niyog, kawayan, kag sa kun diin nga lipud lipud kun maalang alang.
20. Ang Feeling Close – tama ka makahalalit ng pasahero. Ginaistorya na ang driver.
Ano man ang imo posisyon, ano man ang imo ginapinsar, kun diin man timu manaog kag kun sin-o man ang imo ingod sa purungkuan, darwa lang ka tinaga ang akun mahambal — happy trip.
——–
*yellow nga Ceres, RM liner kag Lucky Charm nga may ruta sa binukid kang Hamtic kag San Joaquin.
________________________________
Balay Sugidanun 