(Credit sa Portrait kang Manunulat: FUSIN).
Kalbo ang darwa ka laki. Siguro nahëman sa bronse pero ang bilog nanda nga lawas may mga linya-linya nga ang epekto sa mata daw hologram sanda. Nagahulag ang andang hawak asta hita. Nagasaka-panaog man ang andang kinatawo nga daw bahël nga Swiss knife nga may nagasumpit nga ihi. Ang ginatindëgan nanda nabaw nga pond nga may masinaw nga tubig.
Wara sanda nagayëhëm. Ginasëlëng nanda sa mata ang sara kag sara. Nagapataasay kang ihi? Amo bala dya ang Kafka humor? Nagkadlaw ako sa akën kaugalingën. Ginpiktyuran ko sanda gamit ang iPad ko kag cheappanggels nga digital camera nga violet. Excited rën ako magsëlëd sa museo. Nalipat ako nga sëlngën ang tig-ulo kang estatwa nga to kag kon sin-o ang eskultor.
Hi-tech ang Franz Kafka Museum. Nagagamit kang mga sulo, sound, kag video sa pag-istorya kang kabuhi kadyang manunulat kang Praga, kag sa pagpatiraw kang anang mga sinulatan. Dëlëm kag itëm ang mga dingding kag kortina sa sëlëd. Daw nagasëlëd ikaw sa utok ni Kafka.
Sa kolehiyo pa ako sa University of San Agustin kang mabasa ko ang The Metamorphosis. Mëgë dya nga nobela parti sa sangka láki, si Gregor Samsa (Indi ko malipatan ang ngaran na), nga pagbugtaw na sangka aga higante rën tana nga tánga. Dalming. Pagkatapos ko basa kadya, sunod ko nga ginhëram ang mas damël na nga nobela nga The Castle. Maan, indi ko maintiyendihan kag wara ko gintapos basa. Kag wara rën ako nagbasa pa liwan kang mga sinulatan na.
Ginbata si Kafka sa Praga kang 1883 nga kato sentro kang Bohemia nga sakëp kang Austro-Hungarian Empire. Kadya ang Praga ang kapital kang Czech Republic. Sa siyudad nga dya tana nagbahël, nag-eskuwela, nag-obra, kag nagsulat. Tëngëd darwa ka gabii lang kami rugto kag may sangka adlaw lang ako nga maglibot, ginpangako ko sa akën kaugalingën nga bisan ang museo na lang nga dya ang agtunan ko okey rën ako. Amo ria pag-check in namën sa hotel, nangayo dayon ako kang mapa kag ginpangita kon sa diin ayon ang museo. Medyo rayë sa amën hotel pero puwede panawon.
Antes pa ang kami magbiyahe, ginbaydan rën ni Jonas ang city tour namën nga apat. Bëkët man abi tana pamilyar sa Praga kag indi tana kamaan kang lengguwahe. Ti imaway kami nga apat sa city tour. Kang magpondo ang tourist coaster namën sa Prague Castle kag nanaog kami mamasyar kag magpapiktyur, gintsek ko ang mapa. Daw rugto lang sa idalëm gawa ang museo sa Dalan Cihelná. Medyo rayë pero makita ko ang sikat nga Charles Bridge kag suno sa mapa rapit ang museo sa tulay nga dya. Ginaburubanta ko nga mga sangka oras nga panaw. Mayad hay panaog man hay sa ibabaw kang bukid ang kastilyo.
Kang makita ko ang lapad nga hagdanan panaog sa direksiyon kang Charles Bridge, naglisensiya ako kanday Mimi kag Jonas nga indi rën ako magtawas sa city tour. Mapanaw lang ako kag pangitaën ko ang Franz Kafka Museum. Dayon man sanda nagpasugot. Nag-amag si Juliet kanakën. Pero ginhambalan namën nga indi puwede tana magtawas hay mapanaw lang ako pauli sa hotel kag rayë.
Medyo dalëm gid man ang hagdan nga ginapanaugan ko halin sa plasa kang kastilyo. Tëngëd pasado alas-dose rën, nangita anay ako kang restawran nga kan-an ko. Siyempre ang ginpili ko, restawran nga isut lang ang tawo. Nagkaën ako kang spaghetti Bolognese sa sangka Italian restaurant. Guwapo daad ang tatlo ka waiter garing wara sanda nagayëhëm. Nadiskubre ko later nga wara gid man gali nagayëhëm ang mga waiter kag waitress sa Praga. Bisan sa restawran kang hotel namën, wara man nagarëyëhëm ang nagasirbe kanamën. Amo dya siguro ang idea nanda kang mangin pormal kag respectful sa mga kustomer.
Halin sa restawran, pira man gawa ka mga dumaan nga kalye ang gin-agyan ko. May sangka parke pa ako nga naagyan nga rakë mga kahoy kag bulak. May mga bench nga puwede pungkuan. Isut lang ang mga tawo. Kon wara ko lang ginapangita ang museo ni Kafka, nami daad mag-istambay anay rugto. Pira pa ka kalye ang ginbaktas ko antes ko makita ang litrato ni Kafka sa rayë. Nagdalidali ako agto kag rugto gid man ang ginasagap ko nga museo.
Abaw, lima gid tana ka libro ang ginabakal ko sa Franz Kafka Museum Shop. Siyempre may imaw pa dya nga t-shirt kag tote bag. Maan dyan. Pero wara ako naluoy sa akën debit card. Bahala rën kon mamulubi ako. Maagwanta dapli ka asin e pagbalik sa Manila!
Siyempre nagbakal gid ako kang The Metamorphosis and Other Stories (Oxford University Press, 2009). Mabakal ko man dya tuod sa Manila pero mayad tana ria nga rëgya ko gid ginbakal sa Praga. May tatlo man ka gagmay nga hardbound nga ginbalhag kang Twisted Spoon Press: Contemplation (una kuno nga libro ni Kafka. Dalming. Natapos ko basa kang nagabiyahe kami halin sa Praga paagto sa Krakow.), A Hunger Artist, kag A Country Doctor. Ang panglima, Letters to Milena. Nami ang mga sulat nga dya hay very human si Kafka rëgya. Sa kadalëm kag kadëlëm abi kang mga estorya na, daw may pag-dark angel ang dating na. Siyempre mga translation lang dya tanan hay sa Aleman nagsulat si Kafka.
Mga darwa man ako ka oras sa sëlëd kang museo. Pagguwa ko, may nakita ako nga gamay nga plasa nga may mga purungkuan nga naharunan kang magapa nga mga kahoy. Dapat maági gid ako sa Charles Bridge patabok sa Old Town. Kunsabagay, amo gid man dya ang pinakarapit nga tulay. Pero napanëmdëm ko, timprano pa man. Kag alas-diyes pa nagasalëp ang adlaw. Indi ko kinahanglan magdali uli sa hotel.
Nagpungko ako sa sangka bench nga kahoy sa gamay nga plasa kag ginbasa ko ang libro kang mga sulat ni Kafka. Kag na-in love dayon ako kana. Magluwas nga guwapo tana sa darwa ka litrato na sa sagwa kang museo.
Kang makabatyag ako gëtëm, nagsëlëd ako sa sangka gamay nga coffee shop sa tabok-karsada nga ang ngaran Bakeshop: Little Bakery. Gusto ko mangape kag magkaën kang tinapay ukon keyk para may energy ako magpanaw. Guwapo kag bëët ang puti nga laki nga bantay. Kamaan mag-English. May mga keyk kag tinapay sa kristal nga estante. Sa sangka gamay nga lamesa, may macaroons. Nag-order ako kang kapi kag darwa ka macaroons—pink kag green. Namit!
Halin sa kapihan nga to gintultol ko ang dalan paagto sa Charles Bridge. Pero antes ako makalab-ot sa dumaan nga tulay, naghapit anay ako sa sangka gamay nga estudyo kang sangka pintor kag nagbakal kang ref magnet kang Praga nga ang disenyo halin sa isara sa mga peynting rugto. May ginsëdlan man ako nga bookstore nga nakapangaran kay William Shakespeare nga puro libro sa Ingles lang ang baligya. Nakabakal ako rugto kang sangka libro ni Wisława Szymborska hay ang sunod namën nga destinasyon—Kraków, Poland.
Medyo patuklad ang karsada pabalik sa hotel namën. Pasado rën ala-siyete ti gabii. Sakit rën ang akën mga kahig ka panaw. Alas-dose pa lang kang udto-adlaw, nagapanaw rën ako nga nagapanaw sa palibot kang Praga. Daw wara man ako nakabatyag kang kakapoy hay nami ang mga makita—mga dumaan nga byilding, mga bulak, mga madëagën nga baligya, mga guwapo nga laki nga iba-iba ang korte kag kolor.
Sara pa, bisan mainit ang sirak kang adlaw, bugnaw ang hëyëp kang hangin kag ramig sa pamatyag kon sa haron ako nagapanaw. Amo ria bisan nga nagatalang ako hay nagasararanga lang ang mga dalan, daw sa wara lang kanakën. Wara gid ako ginapamalhas kang bongga.
Pero tatlo pa ka karsada ang laktëdën antes ko makaabot sa hotel. Darwa gid ba ako ka beses nagpahuway sa binit-karsada. Mayad hay may mga bangku man. Nagpungko pa gani ako kag nagpanigarilyo kang sangka stik sa lapad nga bisagra kang bintana kang sangka bangko. Mayad hay sanag pa ang sirak kang adlaw. Pero laka rën e ang mga nagaagi nga sarakyan kag mga tawo.
Daw malup-og rën gid ako pagtuktok ko sa amën kuwarto. Si Juliet ang nagbukas. “John! Nakëlbaan kami ambi namën nadura ikaw!” hambal na nga nasadyahan gid nga makita ako. “Nag-itëm ikaw kag nagniwang,” hambal na.
“Siyempre, Be kaina pa akong kang alas-dose nagapanaw,” sabat ko.
Matapos ako makapahuway gamay, ginpakita ko kanday Mimi kag Jonas ang mga piktyur ko. “Be, sëlnga bala may ginpikyuran ako nga darwa ka laki nga nagapangihi,” hambal ko kay Juliet.
“Ha? Andët ginpiktyuran mo? Bawal ria rëgya sa Europe!” hambal na dayon parapit kag sëlëng sa iPad ko. “Ay, mga estatwa man lang gali,” kuon na kag dayon kadlaw.
“Kuya, shower ikaw anay antes magturog. Basa ikaw kang balhas,” hambal ni Mimi.
Mëëk ang turog ko kang gabii nga to. Pero pagkaaga pagbugtaw ko, nagasakit rën ang akën nawala nga tuhod kag batiis. Nabëdlayan ako magsaka kag magnaog sa hagdan.
[27 Hulyo 2016 Miyerkoles
Lenhovda, Sweden]
Balay Sugidanun 