Bahay kubo, kahit munti
Ang halaman doon, ay sari-sari
Singkamas at talong, sigarilyas at mani
Sitaw, bataw, patani.
Kundol, patola, upo’t kalabasa
At saka mayroon pang labanos, mustasa,
Sibuyas, kamatis, bawang at luya
Sa paligid-ligid ay puno ng linga.
Ang pagtanum sa hardin. Una sa tanan, dapat planuhon kon ano nga mga seeds ang itanum kag depende sa ano ka lapad ang itamnan. Labaw sa tanan, kon dya bala akun masarangan nga obrahun kag maasikaso nga maatipanan man gid. Salamat nga may bata ako rugya nga kaimaw mag-arado ka lupa. Manual lang gid ang pag-obra halin sa pagbungkal ka lupa kag sa pagtanum sa pamaagi kang mga alima, kahig, sadul kag pala. Mahal ang mga machine gani nagapanguma ako rugya nga daw sa Antique lang. Kulang lang rugya ang karbaw nga i-arado. Pero salamat man gid, kami ang nangin karbaw (Gakaradlawun gid ako samtang nagasulat kadya).
Ang pag-umpisa tanum sa hardin. Bulan kang Abril, gaumpisa ako sa pagtanum ka mga seeds parehas ka mais, peas kag beans sa adlaw kang Earth Day, nga birthday ko man. Basta handa run ang lupa sa hardin kag nag-uran, pagsunod nga adlaw magaumpisa na ako magtanum kag basta kon tapos run ang frost sa lupa. Sa bulig man gid ni Louie nga akun bata kag ni Wyatt. Sa akun pagtanum, dya akun ginabutangan ka plastic cup para protektohan sa insekto nga makakagat ka puno kang tanum. Halin sa gin-recycle ko nga mga plastic container halin sa butter, margarine, peanut butter kag sa mga burger king kag Mcdonald cups. Halin Abril hasta Mayo, makita ang liwan nga pagtubo kang mga tanum kag kahoy sa palibot. Amo man ang mga spring flowers parehas kang daffodils, dandelion, Johnny jump ups, lily kag iba pa nga nagaburutwa run sa ibabaw ka lupa. Makayuhom gid ako makita nga buhi liwan sanda kag nagatugro paglaum hay may bag-o nga mga bulak nga nagapasadya. ‘Spring is here,’ mahambal ko, kag ang mga insekto nga nagakasadya imaw kanakun nagaguruwa man. Busy ang tanan sa pagpanglimpyo kang palibot.
Sa akun pagtatap ka mga tanum sa hardin. Adlaw-adlaw ginabisita ko ang mga tanum nga laswa kag bulak. Luwas lamang kon nagauran kag nagamasakit ako. Sa akun pagbisita, ginaistorya ko sanda kag ginakantahan. Ginahambalan ko sanda nga tugruan ako ka mayad nga bunga, maanyag kag matahum nga bulak para ako makayuhom kag ang tagipusuon masadyahan sa pagpadayon tatap kananda nga may pasensya sa paghulat halin sa pagtubo kag makabunga.
Organic akun mga tanum nga laswa. Wara ako gagamit kang kon ano nga mga bulong nga may chemical sa pagtapna ka mga insekto ukon mga hilamon. Akun dya gina-recycle ang hilamon, ginagamit ko sa pag-mulch sa mga lupa nga may tanum. Ginatabunan ko permi ang lupa ka na cut nga hilamon kag wara man ako gagamit ka abono. Kon may mga bugs parehas ka caterpillar, Japanese bug kag iba pa nga gakaun ka mga dahon, akon dya gina-manual alima sa paghukas sa tanum kag adlaw-adlaw ang ginahimo ko, ginabutang ko sanda sa milk jar kag ginatakpan hasta sanda mapatay.
Kada tuig iba man gid ang pag-layout ko ka mga tanum. Dyan ko man maman-an kon nami ang pagtubo kag pagpamunga. Pero depende man gid sa panahon. Basta pareho lang ang akun pagtatap bisan nagaiba man ang akun ginatanum. Kadya nga tuig wara ako kapamakal ka mga itanum. Akun lang gid gina-transfer ang mga tanum nga nagturubo halin kang sarangtuig nga gintanum nga ginbinhi liwan. Pero ang sa mais kag peas ginapalayo ko kag magpabinhi. Sobra man gid kamahal ang baraklun kon baklun ko pa. Salamat man gid sa akun kaingud balay, sa lola ni Wyatt nga nagatugro man gid ka itaranum ko parehas ka kamatis, cucumber, radish, spinach, hot peppers kag iba pa nga wara ako it binhi. Tungud nga kon magnami ang bunga may ibalik ko para pickled kag homemade tomato sauce nga magamit namun hasta sa sunod liwan nga tuig sa pagpananum.
Dayawun ang Ginuo sa pagtugro kabuhi kag kakusug kanakun sa pag-atubang sa adlaw-adlaw sa pagtatap ka mga tanum nga laswa kag bulak sa akun hardin. Salamat sa Mahal nga Dios sa sirak kang adlaw kag uran sa pagbulig tubo ka mga tanum kag sa mga bunga nga mayad ang produkto. Nagapadayon ang pagpalangga kang Dios kanatun sa dyang mga tanum.
Balay Sugidanun 