Pagpamati sa Kalinong

Liwan nga pagdiskubre kang palibot ang pagpamati sa kalinong, kag sa tinaga kang mga pilosopo parehas ni Henry Thoreau, pagbalik sa senses. Pagpamatyag sa ginabatyag. Pagpamati sa baratyagon. Ukon simple nga liwan pagbatyag kang kakunyag, kakulba, kalipay, kasakit, kasubo – ang mangin buhi!

Samtang nagapungko abi ako sa dyang swing kang Sabado it hapon, natalupangdan ko ang tipaklong nga nagapahimuyong sa tunga kang mga layung nga dahon. Bag-o lang tapos uran. Bugnaw ang palibot. Nakapahuway akun pensar amo nga daw uran man nga nagturo ang mga linya sa binalaybay ni Rumi: “Let the beauty we love be what we do./There are hundred of ways to kneel and kiss the ground. Tuguti nga ang kaambong nga atun ginapalangga amo ang atun ginahimo. /May ginatos ka pamaagi sa pagluhod kag pagharuk sa lupa.

Amo bala dya ang mensahe kanakun kang tipaklong? Bukon kabuangan dyang akun ginapanumdom kag ginabatyag, kundi kaambong, paghigugma, kag kon amo, padayunon?

Ginpanaw-panaw ko dya. Labug ang semento nga aragyan sa tunga kang mga tanum, kabulakan, kag tag-as nga kakahuyan sa dyang lugar kang mga Heswita sa Novaliches, Quezon City, ang Sacred Heart. Nagpondo ako sa sangka bangko. Sa unahan, ang tree house. Sa ubos, may swimming pool nga 10 ka pulgada. Nalingaw ako sa paglantaw sa nagahurulog nga mga dahon kang narra. Daw pitik ang tunog kang pagbari kang mga dya sa pungo kang tangkay kang sanga. Ukon basi lain nga tunog? Iba nga bagay nga nagapungi kag nagahulog? Galupad-lupad dyang mga dahon sa hangin, hasta magdapun sa mga nauna run nahulog, nga kadya gabanig sa lupa.

May nagasiritsit, sagitsit nga mga pispis. Indi ko makita sa kataas kang mga kahoy nga basi mas mal-am pa kanakun. Siguro mga tiwis dya, umbok ukon maya. Daw amo lang man akun dya kilala kag madumduman. May garalagpok man. Gagmay nga mga prutas. Nadumduman ko ang mga sarali, bugnay, samlague, lumboy, kamunsil. Ang mga panaka ko rugya katong bata, pangkawit, pamurot dara hamal, kon bukon upak kag kukot.

Kag may naglubas nga karnero. Sa Bibliya ko lang dya nabasa. Ay, bukay gali dya nga kanding! Mee-mee-mee man anang wangal samtang gapanaw paagto sa anang lugar-irimnan.

Karnero ako kang Diyos! Pitik kang kasanag sa akun pensar kag nakapisik ako. Rugya man ako sa dyang lugar agud mag-inom.

Silent retreat. Amo dya ang tawag sa tatlo ka adlaw nga akun gin-entrahan. May naka-assign nga spiritual director sa kada isara kanamun. Gintugruan kami kang mga pamangkot kag mga berso halin sa Bibliya bilang giya sa meditasyon kag refleksyon. Spiritual exercise tawag nanda. Sarang kami makaturog kon nakapuyan. Indi istrikto ang iskedyul luwas lamang sa mga oras kang pagkaun, pagtambong sa misa, kag pakigkita sa spiritual director. Bawal mag-istoryahanay hay panahon dya kang pakig-istorya kay Hesus kang kada isara.

Kalmado ako sa kalinong; sa pagpanaw-panaw, sa pagpungko – sa bilog nga tion. Wara it hiribiun ukon delubyo kang emosyon. Pero gusto ko kang senyales, kang pagkayab, kang sangka igu sa dughan nga nagahambal, “amo dya, amo dya.” Magpamati pa sa kalinong kag makig-istorya sa Diyos. Ano anang ginapaabot kanakun? Basi dyang ka-kalma mismo amo ang mensahe? Nga indi ako magkabalaka, bangud rugyan tana. Magsarig kag magtuo.

Berso halin sa Jeremiah 29:11 ang nagtupa kanakun. Rugya, ginahambal ni Kristo nga tana lang ang nakamaan kon ano ang plano na para kanatun. Ang plano nga nagadara kang kabuganaan kag bukon disgrasya. Ang plano nga magadara sa paraabuton nga atun ginalaum.

Pagsarig kag pagtuo. Daw parehas lang man sanda. Rapit-rapit. May pagsarig kita, nagasarig, kon may kredibilidad ang sangka tawo. Ginatugro natun dya, nagaabot kanatun, mabatyagan, bangod sa mayad natun nga eksperyensya sa dyang tawo. Nami atun memorya sa mga hitabo kaimaw kana. Amo ang hambal nga ‘earned’ dya, wara lang basta-basta ginatugro, ukon nagakinahanglan kang panahon, kag mga pagtiraw. Samtang ang pagtuo ukon faith, bisan wara it empirical nga ebidensya, ginapatihan natun. May gahulag, gatulod halin sa sulod – intuition –para himuon natun ang sangka butang.

Man-an ko dya, man-an natun, bilang ideya, konsepto, teorya. Pero parehas man ka duro nga mga leksyon sa eskwelahan, gatap-ok lang, ga-aso, kag mahambal lamang nga daw sa nahangpan run gid man kon ginapresenta run kang kabuhi bilang sangka kinahanglanon nga sangkap sa katumanan kang handum. Kinahanglan kang pagpanalupsop sa lawas, sa nagkalain-lain nga sentido.

Sa duro nga tion, gakulang ako sa pagsarig kag pagtuo sa Tinaga kang Diyos, sa tinaga kang pinalangga. Labaw sa tanan, sa akon mga tinaga mismo nga napabutyag, ilabi na kon napautwas run nga daw hagunos kang uran sa tag-irinit. Tuod ang cliché nga “It’s me, not you.” Kon gusto ko kang great love story, ako mismo, dapat magkabuhi kag mangin ehemplo kon ano ang ideyal ko nga kahagugma. Kag dya nagadara, nagabalik kanakun sa dugang nga pagpatubo kag papag-un nga malaragway nga a listening heart.

Turo kang uran? Kulas kang mga dahon sa dapya kang hangin? Igut kang gawang? Kahipus kang cellphone kag dyang kalmado nga dughan? Padayon ang akun pagpamati, mga abyan.