Lao kang Uma kag Snow kang Amerika ni Jesus Insilada

May isa ako ka larawan nga gin-post ko sa Facebook: Madamol ang suksok ko nga dyaket kag nagatindog ako sa snow nga nagabanig kang malapad nga wayang. Dyang selfie buol sa durulogan kang Catbus nga libre nga nagadul-ong kanamon nga naga-audit kang courses sa Clemson University bilang International Leaders in Education Program (ILEP) scholars, tuig 2015.

Duro ang nagkomentar — mga amigo-amiga, mga kakilala, mga paryente.Nagkomento ang superintendente kang division nga nagasakop kang akon ginaalagadan nga eskwelahan sa Alibunan, Calinog, Iloilo. Hambal na (sa pagkadumdom ko) nga mayad kuno nga snow run ang akon ginalapakan sa South Carolina, USA, kag indi lao nga pirme ko ginatadag tagsa mag-agto ako sa Alcarde Gustilo Memorial National High School kon tinguran. Labaw sa pagsurosunlog, mabatyagan ko ana nga pagpabugal kanakon sa dyang’ akon nalambot. Dugang na pa, padya dya kanakon sa tanan nga kabudlayan nga akon naagyan.Ungoy-ungoy amonpangabuhi kang una.Hay ti naghimakas ako nga makatapos kag makaobra, kag sugod nga magtudlo, nagdidikar nga may malab-ot kag mapamatud-an!

Sa linibo nga duromdumon, waay gid ako maglaom nga makalab-ot ako sa Amerika. Paagi saILEP scholarship, naka-eksperyensya ako nga makaeskwela sa bantugon nga Clemson University sa Clemson, South Carolina. Naka-obserbar ako kang klase kag nakatudlo sa Riverside Middle School sa katambi nga banwa.

Sa anom nga scholars halin sa Pilipinas, duha kami nga ginpadara sa Clemson University imaw ang iba pa gid nga scholars halin sa Malaysia, Egypt, India, Ghana, Uganda, kag Mexico. Kada adlaw, may klase ako sa Clemson University. Naka-eksperyensya ako kon daw ano kanami kag ka-hightech ang sahi ka edukasyon rugto.Kada Myerkules ukon Byernes (depende saschedule), naga-report kami nga lima nga ILEP scholars sa Riverside Middle School. Kaimaw ko ang duha nga taga-Malaysia (sanday Mohana kag Lucy),isa ka taga-Egypt (si Anwar), kag isa ka taga-Uganda (si Constance).

Apat ang akon ginbuol nga subjects sa Clemson University (International Education, Technology in Education, Theories of Reading and Writing, kag ILEP Seminar bilang required subject para kanamon nga scholars).

Ang ‘International Education’sangka doctoral degree subject gani may nakaimaw kami nga naga-pursue kang Ph.D.  in Literacy sa Eugene T. Moore College of Education. Masadya pirme ang amonpaghinun-anon.Duro ang amon matugda sa mga issues tuhoy sa global/international education sandig sa kada context kag experience hay kami naghalin sa nagkalainlain nga pamusod kang kalibutan. Ang isa ko ka subject nga ‘Theories of Reading and Writing’ isa pa gid ka doctoral degree subject gani mas intensified ang approach sa pag-handle kang klase. Anom lang kami tanan. Natapos run ang pira ka meetings kang nagsulod si Patrick nga taga-Ghana.Interesado tana nga may dugang nga matun-ankon paano tana magtudlo kang reading remediation sa anang Ghanaian students sa ana pagbalikrugto. Tama ka importante kag interesante ang subject nga ‘Technology in Education.’Duro ang amon natun-an nga innovations kag applications agod mahimo nga very interesting ang pagtudlo kag agod masabat ang pagkinahanglan nga matudlo ang 21^st Century skills sa mga estudyante.

Namag-o ako sa approaches kang pagtudlo sa Amerika. Sa akon mga klase sa Clemson University, nasentro ang tasks sa amon. Problem-based, research-based, output-oriented, kag independent learning ang approaches. Tama ka lawig kang amon reading assignments kada simana. Tag-isaka chapter ang amon reading assignment. Bisan once a week lang kami nagakirit-anay, madasig namon nga natapos ang amon damul nga reference book. Nami gid angamon tasks kag dicussions about sa different reading and writing theories/approaches sa pag-ubay kag pagtudlo ni Dr. Malloy, sagad/maaram nga reading kag literacy professor kang Eugene T. Moore College of Education. Rugto sa Clemson University, ayhan indi makapasar ang wara laptop kag internet connection bangod tanan nga assignments, tests, kag paper ginasubmit online.

Magluas sa amon klase sa Clemson University kag pagtudlo sa middle kag high schools, dugang nga excitement ang natao kang duro nga field trips dya sa South Carolina kag sa kaingod nga States. Saamon paglagaw-lagaw, duro ang amon natun-an tuhoy sa kasaysayan kag kultura kang mga lugar kag estado nga amon nalab-otan. Indi tanan nga nagkaratabu sa kabuhi kang mga tawo tuya, indi tanan manami pay sa tulad, mahambal nga isa sa pinakaginahandom nga agtunan kag istaran ang ano man nga estado kang Amerika.

Sa mga nasumalang kag naistorya namon nga mga Kanu/Kana, nabatyagan namon ang anda pagkamaabi-abihon kag bilang mayad nga tawo. Mabinugnuhon kag mabinuligon sanda.Sa mga dalanon, naobserbaran ko nga pasensyuso ang mga drayber, disiplinado ang pedestrians, kag siempre pa, kungkreto kag indi lubak-lubak ang mga dalan. Baliskad dya sa nalantaw sa mga TV kag sine nga ang mga kanu aggressive kag domineering. Depende man ayhan sa tawo kag lokasyon. Tuod gid ang hambal kang amon International Education professor that there is big danger in listening to just a single story.

Sa mga nakilala kag nakaimaw ko nga Americans, mahambal ko nga very humble sanda kag mainabyanon.

Sa orientation namon nga Filipino scholars bag-o pa kami naglupad pa-Amerika, gintaw-an igtalupangod kon paano kami magsinarayo kaimaw ang iba nga rasa sa isaka apartment. Hambal namon, indi man kita nga mga Pinoy mabudlay makigbagay hay ti maaram taton mag-adjust sa ano man nga sahi kang personality kag kultura kang tawo, kag kon sa ano nga okasyon kag lokasyon. Mahinangpanon kag tolerant. Matuod gid, waay ako nabudlayan makig-imaw sa isa ka Egyptian kag isa ka Ghanian nga mga buot kag masinadyahon. May tagsa kami ka kwarto. Naga-share lang ugaring kami sa isa ka kitchen kag living room. Waay man ti problema. Magluas lang nga waay kami nagaimaw magdaha kang amon pagkaon hay lain-lain man amon nauyonan. Natingala tanda nga duha, bay-an lang akon dapal kang kan-on. Waay tanda kamaan, indi gid taton mabuhi kon waay ti kan-on.

Nami amon ILEP experience hay waay lang kami nag-eskwela sa famous US universities kundi nakatudlo man kami sa middle kag high schools tuya. Natuon takon nga magtudlo sa Riverside Middle School sa Pendleton, katambi nga banwa kang Clemson. Sa Central kami nagaistar nga sa tunga kang Clemson kag Pendleton. Nag-observe ako kag nagtudlo kang writing sa Grade 8 students ni Ms. Yoluna Williams, ang akon partner/cooperating teacher, nga isaka sagad kag maaram nga maestra. Duro akon natun-an kana parti sa ana disciplinary pratices kag mga innovations kon paano magtudlo nga interesante. Isa sa mga nagapangibabaw nga istratehiya ni Ms. Williams amo ang paggamit kang musika sa pagtudlo. Mahilig tana magkanta. Paborito na gid kuno si Whitney Houston. Ugaring wara ko gid tana nabatian nga nagsolo kanta. Mabatian ko lang tana nga nagahagunghagung ukon nagapamunopakanta kang mga bata.Mahilig tana mag-compose kang kanta nga ang kaundan amo ang marahalon nga lessons nga gusto na indi gid malipatan kang ana mga estudyante. Nasugid ko kana nga mahilig man ako sa musika. Mahilig ako magkanta.Hambal na, kanugon gid hay urihi ko run dya nasugid kana. Natapos dun ang meetings ko sa ana mga tumuruon. Daad napabati ko pa kuno kananda ang ginatagutago ko nga limog. Maan, namayha man takon magpabinturar ka dyang akon ginatagutago nga hilig sa pagkanta. Indi ko gid malimtan si Ms. Williams.Luas nga manami magtudlo, maalwan pa. Gintaw-an na ako kang inisyal nga kantidad agod ibakal kang document camera. Ginagamit dyang gadget kon naga-critiquing kag group editing kang sample work ang ana mga estudyante agod tanan makakita kag makapartisipar sa pagtul-id kang taradlungon/riligwaton sa isaka sinulatan. Magluas kay Miss Williams, indi ko man malimtan ang mga estudyante ko sa Riverside Middle School. Mabinugnohon sanda kag disiplinado. Mahambalko nga nami gid tanan sa eskwelahan nga dya. Sa pensar ko, ayhan gindara kami sa best schools kang South Carolina agod makadayaw kami kang andang best practices kag may duro kami nga matun-an nga sarang namon ma-introduce sa amon tagsa ka eskwelahan sa amon pagbalik sa tagsa namon ka pungsod.

Makita sa akon FB posts nga daw puro lang masadya ang akon activities sa US. Wara ko maabay ang akon sleepness nights, ang amon pagbangig kang akon mga kaimaw sa grupo sa paghuman kang amon Professional Development Module (PDM); Wara ko nabul-an selfie kang pira ka beses nga nabayaan kang bus nga nagadulog sa barantayan nga husto gid sa oras; Wara man ako picture kang ginsita ako kang bus driver hay lain nga pwerta ang akon gin-agyan pasulod sa bus. Lain ang ginaagyan pasaka, lain man magpanaog.Wara gid ako kamaan.Wara ako makapanghulonghulong.Importante man gid nga nagapanghulonghulong agod indi mahambalan nga manol. Kunsabagay, normal man lang nga magminanol sa bag-o nga mga butang kag sa lugar diin kita mga pangayaw. Waay man ako nakabuol kang litrato kang sagi ko panguy-ab sa Clemson University library, sa media center, kag sa Central Town Library agod magbasa kag magsabat/magsulat kang mga assignments. Waay man gani ako pictures kang nagbirinais kami samtang ginatapos namon ang amonPDM tuhoy sa integration kang ICT sa pagtudlo kang witing sa kabataan.  Matuod gid, indi maibitar ang pagbinais, ang indi paghangpanay, ang lainay kang buot, kag sunggodanay. Pay mayad gid nga dumdumon nga pagkatapos ka dya tanan, mga professional kami sa pag-handle ka dyang mga bagay agod sa urihi, indi matap-ingan ang pag-abyanay kag kahirup sa isa kag isa nga ginbunga kang pag-imaway sa pagkaon sa mahalwag nga canteen kang Clemson University, iririmaw nga pagsakay sa CatBus, kag pauna-una bangiris sa atubang kang kamera para sa duroduro nga groupie.

Hanggod gid ang nabulig kang bag-ong’ bakal ko nga camera tuya sa Best Buy. May technology allowance kami kag ginpapili kami kang gadgets nga gusto namon baklon. Magluwas sa Apple mini-pad, Nikon camera akon ginbakal. Wara dun ako nagbakal kang bag-o nga laptop (nga amo gid ang una nga baklon namon sa amon technology allowance)  hay bag-o pa man ang ako dara nga laptop halin sa Pilipinas. Kada may activity gani kag may panawan kami, ako ang nagserbe nga photographer. Gani, sa mga winning photos namon, wara ako hay ti, ako ang maniniyot. Nami gid kang palibotsa South Carolina, kang mga bulak, mga pispis, kag kasapatan nga wara ginatublag kang mga tawo. Hilway sa paglupad-lupad ang mga pispis. Waay ginapana ukon ginabangkaw ukon ginatiro ang mga usa nga nagalinagawlagaw. Sa tanan nga kasapatan, pinakaduro ang squirrels sa Clemson University. May pira ako ka larawan kang mga squirrels.

Indi ko gid malimtan ang amon mga lugar nga naagtonan. Kon makita ko ang mga larawan sa akon Facebook, nagabalik ang akon kalangkag kag indi masukob nga kalipay hay ang daw damgo lang kato nga makaagto sa Amerika, natuman sa wara ko ginapaabot nga panahon.

Nag-abot ang pagtiriripon namun nga mga scholars sa Washington D.C. Nagkiritaay liwat ang mga scholars nga ginturunga sa apat tanan ka universities. Pagbalik namon, waay dun ti damol nga snow. Indi run kami pagkudugon sa paglagawlagaw. Ang pinaka-highlight sa post-program activities amo ang presentation kang amon nahuman nga professional development module. Nangin madinarag-on ang amon presentation bangod duro ang nanamian kang amon napili nga topiko kag duro ang naghambal nga praktikal kag mapuslanon gid para sa mga manunodlo across disciplines.

Sa katapusan nga gab-i, ginhiwat ang cultural presentation diin waay kami nagpapierde nga mga Pinoy scholars. Duro ang nagdayaw kag nalipay kang amon saot sa lanton kang ‘Piliin Mo ang Pilipinas.’ Grabe ang amon waras. Sa tanan nga nagpresent, indi man sa pagpahambog, kami lang ang praktisado. Kami lang ang naka-costume.  Gani, duro duman ang nagpapiktyur kanamon, pati ang taga-IREX.

Sa amon pagburolagay, duro nga luha ang nauyang. Indi mauntat ang paghaksanay, pagpaalamay. Piho, mahidlaw gid kami sa isa kag isa. Madulom pa kami nagpadulong sa airport. Liwat kami nagpanakayon sa kahawaan sa malawig nga inoras. Hasta naghugpa kami sa Japan, dayon nagliton sa isa ka eroplano, kag nagpaukoy liwat pungko kag lantaw kang pelikula sa monitor sa atubang kang kada purongkoan. Malawig man ang biyahe sa kahawaan, wara namon ginbaleha bangod ginahidlaw dugid kami nga anom nga Filipino scholars nga makauli sa amon kada pamilya kag liwat nga makatudlo sa amon pinalangga nga mga eskwelahan.

Nahidlaw dugid ako mag-uli bisan pa dya nagakahulogan nga matadag duman ako sa lao tagsa mag-agto ako sa eskwelahan ilabi pa hay tag-ururan ang umpisa kang klase dya sa Pungsod Tang’ Pinalangga! #