Sa Pagpamana kang Foreigner

Raku nga mga Pinay nagahandum nga makapamana kang “foreigner.” Masami kanaton nagapanumdom nga amo dya ang mahapos nga dalan paagto sa iba nga pungsod ukon madasig nga paagi sa pagpauswag kang pamilya. Antes nauso ang Facebook kag online dating, raku sa mga Pinay ang nagpangita kang penpal paagi sa mga amiga ukon amigo nga nagaobra sa luwas nga pungsod.

Kauna wara gid ako nagahandum nga makapamana kang taga ibang lugar. Nagpati ako nga ang mga lalaki nga halin sa iba nga pungsod nagadayo lamang sa Asya agud mangita kang mga babaye nga sarang nanda mainto. Kadam-an kananda mga turista nga nagapangita lang kang sarang nanda mahulid sa pira lang ka gabii. Nabatian ko sa mga banyaga ko nga mga amigo nga dapat matirawan ang pinakamanami nga putahe kang lugar nga andang ginapamasyaran. Gani kang nakilala ko ang akon banahon halin sa Alemanya gusto ko magpalagyo. Naistorya na man kanakon nga nagdumdom man tana nga masami sa mga babaye sa Asya nagatabid sa mga kaangay na agud may instant visa paagto sa Europa.

Wara ako nagsarig sa una, siguro nadumduman ko pa ang mga pamaagi ni apoy Maria Clara. Ugaring sa padayon nga pag-imaway, pag-istoryahanay, nangin madalum ang amon pagkilalahay. Sa tagsa nga pagbakasyon sa Pilipinas kadam-an sa mga mal-am nagahambal nga maswerte ako ukon ang iba nga mga nanay nagapamangkot kon may libayon si banahon nga sarang mapakilala sa andang mga bata nga daraga. Mayad lang nagasabat si banahon nga maswerte tana nga nakilala na ako.

Indi mahapos magpamana kang “foreigner”. Rugya sa Asya, ginaantus ko ang indi manami nga panurok kang iba nga tawo. Indi ko malipatan ang uyahon kang tawo nga namangkot kanakon sa Hongkong kon pira ang ginbayad kanakon ka bana ko. Daw mapalupad ako inumol ugaring indi ako mahilig sa gamo. Bisan sa Pilipinas, ang panurok kang iba nga tawo ginhimo ko ang tanan para makabingwit kang “foreigner”. Gani may mga tiyempo nga ako ang nagabayad kon magkaon kami sa sagwa ukon indi ko gusto magpangayo para sa akon mga kinahanglanon kay gusto ko ipakita nga indi tanan nga mga babaye sa Asya mabakal ukon ginabakal.

Magluwas sa indi manami nga panurok kang iba nga tawo, mabudlay man magsulod sa intercultural marriage nga ginatawag. Magluwas sa lain ang kultura, lain ang palibot nga naandan nanda. Sa anum ka tuig nga pagkilalahay, amat amat namon nga ginhimay ang amon “differences” bangud mabudlay nga nagabanggianay ang mga prinsipyo, ang tradisyon kag mga interes. Halimbawa sa Asya, ang pag-ulikid sa mga ginikanan, mga libayon, mga paryente kag ang pagkilala sa mga pakarwa hasta pakapa-at indi maintindihan kang mga banyaga. May sangka banyaga nga nagsulat kon magpakasal sanda sa mga Asyano ilabi na gid sa mga Pinay, anda man nga ginpakaslan ang bilog nga pamilya kang anda nga nobya. Kay masami sa mga nabilin nga pamilya sa Pilipinas nagahulat man ka suporta. Naospital si pakaisa dapat mabuligan, may birthday si hinablos dapat mag-amot, wara it pension ang nanay kag tatay dapat mapadar-an kada bulan. Gusto mag-eskwela ka libayon, dapat matugruan kang pang-tuition. Indi maintindihan ka mga banyaga ang aton pag-ulikid sa mag kaparyentehan bangud kananda ang mga bugto kag mag ginikanan lamang ang andang pinakasuod nga pamilya.

Ginpaathag ko kay banahon ang sistema kang pamilya sa Pilipinas. Nagustuhan na ang masuod nga pagtamdanay kang pamilya kang mag kaparyentehan kay masadya kuno kon magtiringbanay. Ugaring buslot man ang bulsa kay kinahanglan magtugro kang regalo bisan indi paskwa. Andut kinahanglan magtugro it regalo sa pamilya kag mag paryente kada mag-uli ang mga Pinoy halin sa iba nga pungsod? Indi maintindihan ni banahon ang amo dya nga pagpati.

Sa sangka bes nga pagpamasyar sa Hongkong, nakita namon ni banahon ang pagtiripon kang mga OFW sa idalum kang tulay. May sangka Pinay nga nagatipon kang mga sample nga habon, shampoo kag iba pa nga mga libre nga pampahamot para kuno may inugtugro sa anang mag paryente kag mag kaingud. Ang iba sa mga Pinoy nga nakilala ko nagabuhin sa andang natipon nga sweldo para may inugbakal it pasalubong. Siguro bangud sa ginatawag nga “pakisama” kag pag-ulikid sa pamilya kag mga paryente.

Masami man nga indi maintindihan kang mga dayuhan ang pamahiin. Sa una nga pagbisita ni banahon sa Pilipinas, naglagaw kami sa bukid. Sa pagpati ka mag mal-am dapat magbalon kang luy-a para makalikaw sa mga malain nga mga espiritu ukon sa mga tinuga sa idalum kang lupa. Dapat man magpanabi-tabi kon maglabay sa kahoy nga lunok kag dapat magbalon ka ahos para makalikaw sa aswang. Ana nga nagustuhan ang misteryo kang mga tinuga nga base kana bunga kang imahinasyon kang mag kamal-aman kauna. Nagustuhan na ang konsepto kang aswang gani sa tagsa ka pagbakasyon sa Antique, ginapamangkot na kon may mga aswang gid man nga nagalibot sa banwa. Sa Europa nangin bantog ang istorya kang bampira nga si Dracula ugaring para kana mas matalinghaga ang imahe kang aswang.

Isara man sa masami namon nga ginaistoryahan amo ang pagpasa kang relihiyon kang mag ginikanan sa andang mga kabataan. Pareho kami nga Katoliko ni banahon ugaring nagapati tana nga bisan ang mga bata may kinamatarung nga magpili kang andang relihiyon, gani ang pagpabunyag sa mag bag-ong lapsag ang isara sa amon ginadebatehan. Para kanaton nga mag Pinoy dapat mabunyagan ang bata agud maprotektahan kag mabasbasan. Para kay banahon, daw sa kaangay lang nga ginhuksan kang mga kabataan kang kinamatarung sa pagpili kang andang relihiyon. Kon may mga bata dun kami sa pira ka tuig magluwas sa Aleman kag Ingles, anda man dapat matun-an ang akon lenggwahe. Masami man nga ginapabugal ko ang respeto nga ginapakita kang mag kabataan sa mag kamal-aman kag pagpati sa ginatudlo kang mga ginikanan. Sa Europa kag sa iba nga mag pungsod sa silangan ang mga kabataan ginatudluan kon paano magpangabuhi sa andang kaugalingon paglab-ot sa edad nga 18. Hilway man sanda nga magpili kang andang gusto nga himuon sa andang kabuhi indi kaangay sa iba nga parte kang Asya nga bisan ang parangasaw-on ginapili kang mga ginikanan para sa andang mag kabataan. Ang problema lang ang iba nga mga kabata-an ilabi na gid sa Pilipinas indi dun kama-an magpangabudlay kay naanad nga ginasagod kang nanay kag tatay.

Pira lang dya sa mga pag-inugali kag pagpati nga indi maintindihan kang akon nga bana, ugaring sa matawhay nga pag-istoryahanay daw sa kaangay nga nagasug-alaway kami sa tunga kang aragyan. Kinahanglan lang bukas nga komunikasyon, bukas nga paminsaron kag pagkompromiso para indi magbanggianay. Naman-an ko nga ang anum ka tuig nga pagkilalahay kag pag-imaway raku pa ang kinahanglan nga maman-an parte sa pag-inugali, prinsipyo, kultura kag kinalain kang sara kag sara.