‘Nose bleed’ nga Edukasyon

Ni CECIL GARAPAN-KIM

Si Cecil Garapan-Kim taga-Tobias Fornier, Antique. Tapos kang BA Broadcast Communication sa UP sa Visayas sa Miag-ao, Iloilo kag Diploma in Teaching, major in English sa West Visayan State University sa Lapaz, Iloilo. ESL Teacher kadya sa Jungchul English Language Academy sa Changwon, South Korea diin tana nagauli imaw ka anang bana kag bata.

EDUKASYON. Amo dya ang pinakaimportante sa kada Koreano. Ginatugruan gid nanda dya ka bahol nga balor. Parehas kanatun, para kananda and edukasyon amo ang makatugro ka mayad nga bwas damlag kag mayad nga kahimtangan.

Raku nga nga mga eskwelahan ang makita sa palibot halin sa kindergarten hasta sa high school. Ang gobyerno kang Korea nagamentinar kang mga eskwelahan. May mayad nga mga pasilidad. May heater para sa tagramig, may aircon para sa tag irinit, may bahol nga playground, may stadium, may covered court, may mayad nga science laboratory, may computer sa kada kwarto, may mayad nga purungkuan. Mahambal ko nga mayad gid para sa pagtuon ka mga estudyante. Libre ang pag-eskwela, wara it enrollment fee kag libre ang igma sa eskwelahan.

Sa sangka seksyon, may 25 ukon 28 lang ka mga estudyante. Sa iban nga eskwelahan may dyan nga 22 lang. Nadumduman ko kauna kang naga-student teach ako sa Lapaz National High School sa Iloilo, may dyan ako nga 35 ukon 40 ka mga estudyante sa sangka seksyon. Indi ron ako kadumdom kon paano ko ginkontrol akon mga estudyante kauna. Ang klase ka mga estudyante sa elementary nagaumpisa sa alas nwebe kang aga pero ang mga kabataan, nagaabot sa anda klasrum mga alas otso kwarenta tungod gina-require sanda ka anda mga manunudlo magbasa antes mag-aumpisa ang klase. Nagatapos ang klase mga alas dos ukon alas tres sa hapon. Sa una ko nga pagkabati hambal ko, “ti mayad eh hay bukon whole day anda nga klase. Makapahuway sanda pagkatapos kang anda klase.”

Pero nagsala gali ako.

Sangka maestra ako sa ginatawag nanda nga hagwon ukon sa English, private academy. Raku klase nga hagwon sa Korea. May dyan nga para sa taekwondo, drawing, Match, Science, piano, kag raku pa nga iba. Ang pinakaimportante kananda ang English Hagwon. Nagatudlo ako sa amo dya nga hagwon. Pagkatapos nanda klase sa anda gid nga eswelahan, nagahulat ang sari-sari nga school buses sa aragtunan nanda nga hagwon. Sa ikaapat ko nga tuig sa pagtudlo kang English sa akon mga estudyante, raku gid ako naobserbaran kag nabatyagan.

Una, naluoy ako kananda hay ang kalabanan ko nga mga estudyante (edad 9-12) mga stressed out ukon tuyo. Ang akon klase nagaumpisa sa alas tres sa hapon kag nagatapos sa alas nuwebe sa gabii. Sa sangka klase may dyan ako 8-12 ka mga estudyante. Parehas kang public school may mayad man nga pasilidad ang amon klasrum pero mas bahul pa gid ang screen kang computer. Sa pihak ka dyang mayad nga pasilidad, indi matago ang kakapoy kang mga estudyante. Ang heater ukon ang air-con nagaili-ili kananda nga magturog. Bilang sangka maestra, bahul gid dya nga challenge kanakon. Paano takon ka tudlo kon akun mga estudyante wara naga-concentrate?

Ikarwa, sa kada estudyante may darwa ukon tatlo ka hagwon sanda nga ginagtunan pagkatapos ka andang klase sa eskwelahan. Wara it katapusan nga tun-anay, warat katapusan nga homework. Sa andang edad, nagauli sanda mga alas siyete ukon alas otso sa gabii. Ang masubo hay ang mga kabataan wara it tyempo magsipal. Wara ikaw it makita nga mga kabataan nga nagasipal wara labot sa anda nga P.E. class. Wara ikaw it makita nga mga estudyante nga malipayon ukon nagaharakhak, kalabanan kananda mga arabuton, mga seryoso, buringot, wara gid it sense of humor pati ako daw nalatnan man. Amo ria nga galantaw gid ako ka Funniest Videos sa YouTube para makabaringisi ako kag madura man ang akun stress.

Tuon rudya, tuon rugto sa bilog nga adlaw. Pag-abot sa balay, mayapon, maobra homework kag magturog. Wara gani sanda pag-estoryahanay kang andang ginikanan. Nasubuan guid takon manumdom. Ginakawat kang homework kag hagwon ang tiyempo kang mga estudyante sa pagsipal kag pag-relax.

Ang pamangkot, andut ang mga estudyante nagaagto sa hagwon? Amo gid dya ang ginpamangkot ko sa akon mga estudyante. Kalabanan nga sabat ka mga estudyante “tungod kay nanay kag tatay.”

Una nga rason, raku nga mga ginikanan ang parehas nagaobra. Wara it tawo sa balay amo nga ginakabalak-an kang mga ginikanan ang andang kabataan nga kon mag-uli sa andang balay, masipal kang computer games ukon malantaw TV bilog nga hapon. Para sa mga ginikanan, mayad pa paagtunon sanda sa hagwon. Naintindihan ko dya hay nag-Grade 1 ron ang amon bata nga si Chelsea kag darwa kami kang akun bana nagaobra. Bahul gid nga pasalamat ko kay ugangan nga babaye hay dyan tana nga nagatatap kay Chelsea.

Ikarwa nga rason, gusto ka mga ginikanan nga mas maaram pa gid ang andang kabataan sa iba. Ang importante kananda ang score. Gusto ka mga ginikanan nga sa kada exam, 100 gid ang score sa kada subject. Amo ria kon andut ginapatuon pa gid sa hagwon. Kon kaisa ang ginatun-an kang mga estudyante, mas taas sa anda nga grado. Halimbawa, kon Grade 1 sanda, ginatun-an nanda sa Math Academy, ana kang pang-Grade 2 nga math. Para kananda, mas abanse, mas mayad. Kalabanan ko nga mga estudyante, nagapursige nga makabuol kang perfect score. Kon may sara ukon darwa sanda ka sala sa exam, daw mabuang ron gid sanda. Nahadlok ron mag-uli sa balay. Kang elementary ako, daw kis-a lng gani takon kabuol kang perfect score. Lipay ron takon kon makalampuwas sa passing score.

Pangatlo nga rason, gusto ka mga ginikanan nga makaeswela sa sikat nga unibersidad ang andang mga kabataan. Kon sa negosyo pa, naga-invest ron sanda halin sa elementary hasta maghigschool ang mga kabataan. Nagapati sanda nga kon makagradwar sa mayad nga unibersidad ang andang mga kabataan, nagakahulugan dya kang mayad nga obra kag mayad nga pangabuhi sa urihi. Ang pirme ginakuon kang andang ginikanan: “No pain, No gain.”

Pang-apat nga rason, ang mga estudyante gusto man nanda mag-agto sa hagwon bangod nga ang andang classmates ukon amiga/amigo nagaeswkela man. Hadlok man sanda mapaurihi sa andang mga classmates. Dyan guid ang kompetisyon bisan diin.

Bilang sangka ginikanan, gusto ko man nga indi mapaurihi ang akon bata. Sin-o bala nga ginikanan ang malipay kon makita nanda ang andang pinalangga nga bata nga kuligot sa klase? Pero lain ang akon paagi sa pag-edukar ka akon bata. Indi takon malyag nga ang bata ko buringot. Gusto ko takon nga i-enjoy na ang ana nga pagkabata. Kon halos pa lang gusto ko tana nga makaeksperyensa manakop damang, tumbak-tumbak, manaka ka bangkiling ukon garangan, parehas kauna kang amon ginahimo kang gamay pa kami. Kag ako nagapati gid nga kon maaram ang bata, maaram gid ria bisan indi mo pagpaagtunon sa hagwon. Pero indi dya mahapos hay rudya tana nagaeskwela.

Rudya sa Korea raku nga mga estudyante ang indi gusto mag-eskwela tungod sa amo dya nga mga rason. Sa Pilipinas raku gusto mag-eskwela pero wara it kwarta, bisan papel kag lapis wara it barakal. Ang kabuhi matuod. Kon kaisa nagapamangkot ako sa akon kaugalingon, sin- o ang mas karaluoy, ang mga estudyante nga stressed out sa pagtuon ukon ang mga estudyante nga indi makatapak sa ginatawag nga eskwelahan? Mabasol bala naton ang mga ginikanan nanda nga ginaisip lamang ang mayad nga bwas damlag kang andang kabataan?