Sa Pag-abot kang Uran

Gangurob ang langit. Gakirab ang kilat, sangka latay kang sanag sa sagwa nga gapapisik kanakun bangud daw mabuong ang salamin nga bintana.

Rugya run ang uran.

Gin-islan ko ka mas damul ang kurtina.

Sunod ang baha. Ruman. Tuig-tuig gid lang. Dumduman ko ang pamatyag, nga sangka accomplice ako sa krimen, samtang galantaw kang balita parte sa mga lugar nga natam-an kang baha bangud sa kadalok kag kapabayaan kang tawo, parehas abi kang illegal logging, pagmina (bisan ano pa nanda ka rationalize nga responsible mining dya) kag padayon nga konstruksyon ka mga bilding parehas ka condominium bisan pa gutuk run ang lugar amo nga indi makatigayon ka mayad nga kanal sa karsada.

Ginahimo kang media nga visual spectacle ang pagbalita kang mga kalamidad – taas ang rating sa pagtutok kang bilog nga pungsod kag pag-pick-up kang international media outfits – kag ikaw nga (naka)luwas, sa imong pagpasalamat kag konsensya, mahimo magpadara ka bulig paagi sa donasyon (dugang nga puntos sa media network sa ginatawag nanda nga corporate social responsibility (CSR). Bangud halos kanatun kulang, ukon wara gid gani, it training sa disaster management ukon sa first-aid, te ano man abi mahimo mo kundi magpahimunong sa imo balay kaysa magdugang pa sa statistics kang mga salbarun ukon biktima. Parehas abi kanakun, indi takun kamaan maglangoy. Wara man it nakatago nga salbabida. Kundi kon kanselado ang klase, pahimuyong sa balay kag pangamuyo nga wara it linog ukon tsunami hay suno sa mga pagtuon, ay, mahimo madura sa mapa kang Pilipinas ang Manila. Purya, pahilayu.

Suba lang tana ang gabaha sa amun sa probinsya. Kon maglapaw hasta sa taramnan, mahimo maglumos kang garabuton nga paray. Kis-a, gatiphag kang banglid, gaukab kang lupa, dara ang pira ka mga tanum. Dumduman ko ang paglatay sa tulay nga kawayan. Ako ang nabuywan suguon ni Nanay magdara ka igma sa mga manug-obra sa taramnan sa mga Sabado nga amo dya ang makabig nga bulig kon wara it klase. Dumduman ko ang mala-kape, daw cappuccino, nga kolor kang suba. Nalay-unan ang mga bubon nga ginapanglabhan kang bilog nga baryo.

Amo dya nga na-shock ako sa una ko nga eksperyensya ka baha sa Manila kang 2000. Nangin suba ang karsada! Higku-higku. Bukon lang daw cappuccino ang kolor, kape gid nga wara it kalamay, wara’t gatas! Sara-sara nga nagbagtik sa buli ka kaldero. Kag imaw sa garulutaw nga mga basura ang mga sarakyan. May mga appliances pa. Wara ako it nahimo kundi magtusmog pagkanaog sa LRT. Kag magpanaw hasta makalab-ot sa ginadayunan.

Ang sara namun ka bugto, kang una man rugya sa Manila, nagtawag kanakun sa cellphone samtang sa bubungan sa gindayunan nga boarding house: gakudug pero hay gakadlaw. Nayugit sa sitwasyon – sa nagarulutaw nga mga gamit halin sa kabalayan — bangud daw indi mapatihan: daw pelikula pero hay tuod gid.

Gamay nga uran, gabaha run rugya sa Manila. Bahul nga awat ang trapik. Pero sa pihak ka akun pensar, dyang uran grasya sa probinsya: makatanum dun. Mailig ruman ang suba, nga sa kadya wara run it lumot, wara run it mga bubon, mas wara it mga awis kag pantat. Pero hay wara run it sentimental kanakun sa uran. Bisan pa gindumdom ko ang mga gagmay nga hinablos nga wara run pagguwa para magrigos sa uran kang magkanta kang “Uran, uran, gapatubo ka unto ka mal-am” ukon magsipal sa danaw. Bukon run dya romantic bisan pa hasta kadya, sa gihapon, may mga pelikula diin nagauran kon magkitaay liwan ukon magbulaganay ang bida nga baye kag laki. Pero may mga love story pa nga ga-develop sa pagsiubay kang payong?

Gadura gid man ka gin-ut ang dyang pag-abot ka uran. Gapanaba kang gasto sa koryente. Nami magturog. Pero hay ma-grocery ako anay, ma-stock kang biskwit kag de-lata nga pwede kan-un bisan indi run pagrahaun hinali mag-brown-out ukon indi makaguwa bangud sa taas nga baha. Kinahanglan man magtago ka cash. Kag ang nakahalay nga mga linabhan sa sagwa, kinahanglan bul-on antes palidun.